Przygotowanie modernizacji energetycznej budynków wielorodzinnych
Drafting the multi-family building energy review
Zastosowanie kolektorów słonecznych, paneli fotowoltaicznych czy powietrznej pompy ciepła jest w większości istniejących obiektów technicznie możliwe
Fot. pixabay.com
Przeglądy energetyczne budynków powinny zawierać część budowlaną, instalacyjną i dotyczącą zaopatrzenia w media i nośniki energii oraz zyskać rangę podobną jak tzw. przeglądy pięcioletnie. Warunkiem skorzystania z publicznych instrumentów pomocy finansowej powinien być przegląd energetyczny – narzędzie wspomagające ocenę efektywności energetycznej budynku. Narodowa Agencja Poszanowania Energii opracowała autorską metodykę oceny energetycznej przeznaczoną dla budynków mieszkalnych, składającą się z oceny ilościowej i jakościowej.
Zobacz także
Panasonic Marketing Europe GmbH Sp. z o.o. Agregaty z naturalnym czynnikiem chłodniczym w sklepach spożywczych
Dla każdego klienta sklepu spożywczego najważniejsze są świeżość produktów, ich wygląd i smak. Takie kwestie jak wyposażenie sklepu, wystrój czy profesjonalizm obsługi są dla niego ważne, ale nie priorytetowe....
Dla każdego klienta sklepu spożywczego najważniejsze są świeżość produktów, ich wygląd i smak. Takie kwestie jak wyposażenie sklepu, wystrój czy profesjonalizm obsługi są dla niego ważne, ale nie priorytetowe. Dlatego kwestia odpowiedniego chłodzenia jest w sklepach kluczowa, ponieważ niektóre produkty tracą przydatność do spożycia, jeśli nie są przechowywane w odpowiednio niskiej temperaturze. Do jej zapewnienia przeznaczone są między innymi agregaty wykorzystujące naturalny czynnik chłodniczy.
Panasonic Marketing Europe GmbH Sp. z o.o. Projektowanie instalacji HVAC i wod-kan w gastronomii
Ważnym aspektem, który należy wziąć pod uwagę podczas projektowania instalacji sanitarnych w obiektach gastronomicznych, jest konieczność zapewnienia nie tylko komfortu cieplnego, ale też bezpieczeństwa...
Ważnym aspektem, który należy wziąć pod uwagę podczas projektowania instalacji sanitarnych w obiektach gastronomicznych, jest konieczność zapewnienia nie tylko komfortu cieplnego, ale też bezpieczeństwa pracowników i gości restauracji. Zastosowane rozwiązania wentylacyjne i grzewczo-klimatyzacyjne muszą być energooszczędne, ponieważ gastronomia potrzebuje dużych ilości energii przygotowania posiłków i wentylacji.
TTU Projekt Schodołazy towarowe - urządzenia transportowe dla profesjonalistów
Elektryczne schodołazy towarowe produkowane są z myślą o szczególnych warunkach pracy w branży budowlanej, transportowej i instalatorskiej - konieczności szybkiego wejścia po schodach, transportu nieporęcznych...
Elektryczne schodołazy towarowe produkowane są z myślą o szczególnych warunkach pracy w branży budowlanej, transportowej i instalatorskiej - konieczności szybkiego wejścia po schodach, transportu nieporęcznych ładunków, ich załadunku do samochodu czy automatycznego poziomowania. Pozwalają zmniejszyć obciążenie pracowników oraz zwiększyć bezpieczeństwo ich pracy.
W artykule:• Podstawy prawne
|
Znajomość stanu technicznego budynku jest podstawą planowania w nim wszelkich modernizacji. Identyfikacja i diagnostyka elementów budynku odpowiedzialnych za jego efektywność energetyczną oraz określenie aktualnego poziomu zużycia energii to punkt wyjścia do poszukiwania sposobów jej bardziej efektywnego wykorzystania w obiekcie. Ze względów ekonomicznych każdy zarządca nieruchomości pragnie zmniejszyć zużycie energii lub przynajmniej utrzymać jej koszt na dotychczasowym poziomie pomimo wzrostu cen nośników energii i mediów. Zawsze jednak na pierwszym miejscu powinien on stawiać zapewnienie wszystkim użytkownikom budynku szeroko rozumianego komfortu.
Pod kątem zużycia energii kluczowy wpływ na koszty eksploatacji ma stan ochrony cieplnej i szczelności budynku oraz zastosowane rozwiązania w zakresie instalacji ogrzewania, przygotowania ciepłej wody, wentylacji, źródła ciepła czy oświetlenia – dlatego elementy te należy poddać szczegółowej kontroli i ocenie. Natomiast aby można było uznać budynek za przyjazny dla środowiska naturalnego, należy sprawdzić, czy oprócz wysokosprawnych urządzeń zamontowano w nim (i wykorzystuje się w rzeczywistości) odnawialne źródła energii (OZE). Dane zgromadzone w wyniku takiego „przeglądu energetycznego” ułatwią właścicielowi lub zarządcy podjęcie racjonalnych działań usprawniających gospodarowanie energią w obiekcie czy nawet wprowadzenie w nim po pewnym czasie systemu zarządzania energią.
Najbardziej opłacalnym sposobem modernizacji budynku w zakresie poprawy jego efektywności energetycznej jest tzw. głęboka modernizacja. Polega ona na podwyższeniu celu modernizacji do osiągnięcia standardu budynku niemal zeroenergetycznego (nZEB) i wymaga dodatkowo: planowania inwestycji szeroko wykorzystujących OZE przy jednoczesnej optymalizacji kosztów, zapewnienia wysokiej jakości prac modernizacyjnych, szczegółowej analizy dotychczasowego zużycia energii oraz odpowiedniego zaangażowania mieszkańców przed i po modernizacji. Zatem w porównaniu do powszechnie realizowanej obecnie termomodernizacji głęboka modernizacja obowiązkowo wykorzystuje OZE, uwzględnia wszystkie rodzaje i nośniki energii, a jej koszty przekraczają najczęściej 25% wartości budynku.
Podstawy prawne
Zgodnie z art. 61 pkt 1 ustawy Prawo budowlane [1] właściciel lub zarządca obiektu budowlanego jest zobowiązany utrzymywać i użytkować obiekt w myśl zasad, o których mowa w art. 5, tj. zapewniając spełnienie wymagań podstawowych dotyczących bezpieczeństwa konstrukcji, pożarowego, użytkowania, odpowiednich warunków higienicznych i zdrowotnych oraz ochrony środowiska, ochrony przed hałasem i drganiami, a wreszcie oszczędności energii i odpowiedniej izolacyjności cieplnej przegród oraz zrównoważonego wykorzystania zasobów naturalnych.
Realizacja powyższych wymagań następuje w szczególności przez dokonywanie przeglądów okresowych i usuwanie nieprawidłowości stwierdzonych w wyniku takich kontroli. Zakres i częstotliwość wykonywania przeglądów określa art. 62 ustawy Prawo budowlane. Polegają one na weryfikacji warunków technicznych użytkowania budynków mieszkalnych określonych w rozporządzeniu w sprawie warunków technicznych użytkowania budynków mieszkalnych [2]. Zgodnie z tymi warunkami należy użytkować obiekt budowlany w sposób zapewniający (§ 2 ust. 5 i 6):
- możliwość racjonalizacji zużycia wody i nośników energii zgodnie z wymaganiami użytkowników lokali, lecz w sposób nienaruszający interesów osób trzecich i niepowodujący pogorszenia właściwości użytkowych i technicznych budynku i związanych z nim urządzeń,
- racjonalne wykorzystanie energii.
Dodatkowo zakres tych kontroli precyzuje § 5 ww. rozporządzenia, narzucający obowiązek okresowej kontroli stanu technicznego m.in. instalacji centralnego ogrzewania i ciepłej wody użytkowej.
Innym rodzajem przeglądu związanego z użytkowaniem energii są:
- kontrole stanu technicznego kotłów (co 2 lub 4 lata w zależności od mocy cieplnej),
- kontrole urządzeń chłodniczych w systemach klimatyzacji (co najmniej raz na 5 lat),
- jednorazowa kontrola instalacji grzewczej wraz z kotłem,
obowiązujące od stycznia 2009 r., a wprowadzone ustawą z 19 września 2007 r. o zmianie ustawy Prawo budowlane, odpowiednio art. 62 pkt 5, pkt 6 i ust. 1b.
Ponadto zgodnie z ustawą o charakterystyce energetycznej budynków [3], która weszła w życie 9 marca 2015 r., na mocy art. 23 niezbędne są także okresowe kontrole:
- stanu technicznego systemu ogrzewania z uwzględnieniem efektywności kotłów oraz dostosowania ich mocy do potrzeb użytkowych,
- efektywności energetycznej urządzeń chłodniczych.
Również ustawa o efektywności energetycznej [4] z 20 maja 2016 r. w art. 45a ust. 13 nakłada na właściciela lub zarządcę obowiązkowe zlecenie wykonania audytu energetycznego budynku, w przypadku gdy:
- ilość ciepła dostarczonego do budynku na cele ogrzewania przekracza rocznie 0,40 GJ/m3 (odniesione do kubatury ogrzewanej) lub
- ilość ciepła dostarczonego na cele przygotowania ciepłej wody użytkowej przekracza rocznie 0,30 GJ/m3 (odniesienie do ilości ciepłej wody).
Natomiast przyjęta w maju 2018 r. dyrektywa 2018/844 zmieniająca dyrektywę 2010/31/UE w sprawie charakterystyki energetycznej budynków i dyrektywę 2012/27/UE w sprawie efektywności energetycznej [5] zaleca, aby przy przeprowadzaniu przeglądów systemów ogrzewania i klimatyzacji poprawiać rzeczywistą charakterystykę energetyczną tych systemów ze szczególnym uwzględnieniem zmiennych warunków eksploatacji, tj. pracy przy częściowym obciążeniu. Zwolnione z obowiązku przeglądów mają być jedynie systemy wyposażone w układy automatyki i sterowania zdolne do ciągłego monitorowania elektronicznego z pomiarem sprawności (standard BMS lub BEMS).
Tak więc przeglądy obiektów budowlanych pod kątem zapewnienia racjonalnego wykorzystania wszystkich nośników energii oraz dostępnych mediów, które można określić mianem „przeglądów energetycznych budynków”, są wymagane przez Prawo budowlane, pomimo że obecnie nie została jeszcze sprecyzowana forma takiej oceny. Obowiązek ten spoczywa na właścicielu lub zarządcy obiektu budowlanego. Przeglądy energetyczne wpisują się także w założenia „Krajowego planu mającego na celu zwiększenie liczby budynków o niskim zużyciu energii”, przyjętego przez Radę Ministrów w 2015 r. [6], czy innych planów krajowych, w szczególności dotyczących efektywności energetycznej lub wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych, przedstawianych każdego roku przez Ministerstwo Energii.
Wydaje się oczywiste, że przeglądy takie powinny zawierać część budowlaną, instalacyjną oraz dotyczącą zaopatrzenia w media i nośniki energii, a wkrótce zyskać podobną rangę do tzw. przeglądów pięcioletnich budynków. W wielu województwach dostępne są już instrumenty finansowe w postaci pożyczek preferencyjnych z przeznaczeniem na działania w zakresie ochrony powietrza, a władze samorządów organizują konkursy na dotacje np. do instalacji odnawialnych źródeł energii. Warunkiem i formą przygotowania do skorzystania z tej nowej oferty powinien być właśnie przegląd energetyczny budynku – nowe narządzie wspomagające ocenę jego efektywności energetycznej.
Metodyka oceny energetycznej budynków
Opisywana autorska metodyka opracowana przez zespół specjalistów Narodowej Agencji Poszanowania Energii przeznaczona jest dla budynków mieszkalnych i składa się z oceny ilościowej i jakościowej.
Ocena ilościowa polega na sporządzeniu i analizie bilansu energetycznego budynku metodą zużyciową, tj. podsumowaniu wykazanego na fakturach rocznego zużycia energii i mediów energetycznych w ostatnim roku kalendarzowym. Energia jest przeliczana na wspólną jednostkę (MWh), a struktura zużycia przedstawiana na odpowiednich wykresach. Ważnym elementem przeglądu energetycznego jest weryfikacja zamówionej mocy cieplnej (na cele ogrzewania i przygotowania ciepłej wody użytkowej) oraz zamówionej mocy elektrycznej w celu ewentualnej korekty tych wartości u dostawców.
Ocenie jakościowej poddawanych jest ponad 30 elementów bądź systemów budynku, podzielonych na trzy kategorie:
- elementy osłony zewnętrznej,
- instalacje wewnętrzne,
- nośniki energii i inne media.
Każdemu elementowi wystawiana jest ocena punktowa w skali 1–5 (1 – energochłonny, 5 – energooszczędny) oraz waga w skali 1–5 (1 – mały udział w bilansie energii, 5 – duży udział). Ocena jest wynikiem porównania przez osobę przeprowadzającą kontrolę stanu aktualnego danego elementu z możliwym technicznie stanem po modernizacji zaproponowanym w tzw. katalogu oceny punktowej. Wagi dla poszczególnych elementów zostały określone na podstawie dotychczasowych doświadczeń audytorów energetycznych i mogą być weryfikowane, a w uzasadnionych przypadkach także korygowane po sporządzeniu bilansu dla konkretnego budynku.
Ocena końcowa wyrażona jest poprzez wskaźnik PEN (procent efektywności energetycznej), który jest sumą iloczynów oceny punktowej wszystkich elementów z katalogu oceny oraz wagi, wyrażoną w skali względnej.PEN równy 100% otrzymuje budynek zapewniający odpowiednie warunki środowiska wewnętrznego (komfort cieplny, akustyczny, wizualny, odpowiednia jakość powietrza wewnętrznego), spełniający aktualne wymagania podstawowe w zakresie oszczędności energii i izolacyjności cieplnej przegród, szczelności oraz zrównoważonego wykorzystania zasobów naturalnych, w którym zastosowano najlepsze dostępne i jednocześnie uzasadnione ekonomicznie rozwiązania techniczne w zakresie gospodarowania energią i mediami.
Dodatkowo oceniający proponuje usprawnienia, których realizacja zmniejszy zużycie energii w budynku. Każde proponowane usprawnienie otrzymuje kategorię: możliwe do realizacji, zalecane, pilne. Osoby wykonujące takie przeglądy powinny oprócz wiedzy i praktyki w auditingu energetycznym wykazywać się znajomością najlepszych dostępnych technik (BAT) w zakresie efektywności energetycznej w budownictwie i technice instalacyjnej oraz umiejętnością oceny proponowanych przedsięwzięć wg kryteriów ekonomicznych.
Należy pamiętać, że o ile zastosowanie np. kolektorów słonecznych, paneli fotowoltaicznych czy powietrznej pompy ciepła jest w większości istniejących obiektów technicznie możliwe, to wykorzystanie takich usprawnień, jak odzysk ciepła z wentylacji, gruntowa pompa ciepła czy system zarządzania energią, należy przewidywać raczej na etapie projektowania budynku. Dobór rozwiązań w tym zakresie powinien uwzględniać zarówno indywidualne uwarunkowania obiektu, jak i wymagania jego użytkowników.
Przegląd energetyczny wskazuje także racjonalną kolejność modernizacji osłony i systemów technicznych budynku, ale raczej pod kątem poprawy efektywności energetycznej niż bezpieczeństwa użytkowania. Na koniec proponowane są możliwe źródła finansowania, adekwatne do planowanej inwestycji. W celu określenia kosztów poszczególnych przedsięwzięć inwestor powinien w następnej kolejności zlecić wykonanie audytu energetycznego budynku.
Obecnie w ramach międzynarodowego projektu Climate KIC dotyczącego innowacyjnego podejścia do realizacji przedsięwzięć z zakresu głębokiej modernizacji energetycznej budynków opracowywane są narzędzia informatyczne aktywnie integrujące i wykorzystujące przegląd i audyt energetyczny pod kątem weryfikacji efektu energetycznego, finansowego i ekologicznego osiąganego w wyniku proponowanych działań.
Podsumowanie
Przeglądy energetyczne jako systemy oceny eksperckiej mają na celu wskazanie kierunków głębokiej modernizacji, prowadzącej do znacznego zwiększenia efektywności energetycznej budynków, a także poprawy komfortu jego użytkowników. Dodatkowo przyczynią się do poprawy stanu technicznego i bezpieczeństwa użytkowania budynków i instalacji zużywających różne formy energii. Proponowane działania (optymalne i niekiedy bezinwestycyjne) mają prowadzić do obniżenia kosztów zaopatrzenia w energię i zapewnić dłuższą żywotność i mniejszą awaryjność instalacji i urządzeń.
Celem przeglądu energetycznego jest ocena efektywności energetycznej budynku na podstawie przeprowadzonej inwentaryzacji stanu istniejącego oraz wskazanie możliwości poprawy tego stanu poprzez realizację zaproponowanych usprawnień, ale koszty i opłacalność tych rozwiązań określane są dopiero w audycie energetycznym. Istotnym warunkiem osiągnięcia zamierzonego efektu w postaci redukcji zużycia energii jest sposób użytkowania obiektu. W osiągnięcie tego efektu powinni być czynnie zaangażowani również użytkownicy budynków, co najczęściej wymaga od nich zmiany dotychczasowych przyzwyczajeń i zachowań niesprzyjających oszczędzaniu energii.
Literatura
- Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane (DzU 1994, nr 89, poz. 414, z późn. zm.).
- Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 16 sierpnia 1999 r. w sprawie warunków technicznych użytkowania budynków mieszkalnych (DzU 1999, nr 74, poz. 836).
- Ustawa z dnia 29 sierpnia 2014 r. o charakterystyce energetycznej budynków (DzU 2014, poz. 1200, z późn. zm).
- Ustawa z dnia 20 maja 2016 r. o efektywności energetycznej (DzU 2016, poz. 831, z późn. zm.).
- Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/844 z dnia 30 maja 2018 r. zmieniająca dyrektywę 2010/31/UE w sprawie charakterystyki energetycznej budynków i dyrektywę 2012/27/UE w sprawie efektywności energetycznej (Dz.Urz. UE L 156/75).
- Uchwała nr 91 Rady Ministrów z dnia 22 czerwca 2015 r. w sprawie przyjęcia „Krajowego planu mającego na celu zwiększenie liczby budynków o niskim zużyciu energii” (Monitor Polski 2015, poz. 614).