Bezpieczeństwo pożarowe garaży
Zbrojenie stropu odkształcone pod wpływem wysokiej temperatury, fot. RI
Projektując garaż i jego wentylację, warto uwzględniać w projekcie rozwiązania, które pozwolą w przyszłości łatwo i tanio zaadaptować obiekt do nowych wymagań. Obecne przepisy budowlane i przeciwpożarowe dotyczące garaży tworzone były, gdy korzystaliśmy praktycznie wyłącznie z samochodów z silnikami spalinowymi – iskrowymi na LPG i benzynę oraz wysokoprężnymi na olej napędowy. Znane były ich właściwości dotyczące mocy pożaru i jego rozprzestrzeniania się w garażach oraz temperatury. Dzisiaj w garażach pod budynkami parkują samochody z różnym napędem – z silnikami spalinowymi z zapłonem iskrowym, wysokoprężnymi, silnikami na LPG i CNG oraz ogniwami paliwowymi, akumulatorami elektrycznymi, z czasem mogą to być nawet auta napędzane wodorem.
Zobacz także
RESAN pracownia projektowa Wentylacja pożarowa chroni ludzkie życie, dlatego jest wyzwaniem dla projektantów
Budynki powinny być nie tylko funkcjonalne i komfortowe dla użytkowników, ale też bezpieczne, m.in. pod względem ochrony przeciwpożarowej. Choć wszyscy życzą sobie, by zabezpieczenia pożarowe nigdy nie...
Budynki powinny być nie tylko funkcjonalne i komfortowe dla użytkowników, ale też bezpieczne, m.in. pod względem ochrony przeciwpożarowej. Choć wszyscy życzą sobie, by zabezpieczenia pożarowe nigdy nie były używane, muszą być w budynku obecne, a do tego prawidłowo zaprojektowane, wykonane i kontrolowane, by pozostawać w gotowości do ocalenia zdrowia i życia użytkowników w sytuacji zagrożenia.
Redakcja RI Skuteczne oddymianie zimą
Obciążenie śniegiem odgrywa niezwykle ważną rolę podczas doboru dachowych okien oddymiających. Warto pamiętać, że na skutek nieuwzględnienia tego wskaźnika i nieodpowiedniego doboru stolarki oraz współpracujących...
Obciążenie śniegiem odgrywa niezwykle ważną rolę podczas doboru dachowych okien oddymiających. Warto pamiętać, że na skutek nieuwzględnienia tego wskaźnika i nieodpowiedniego doboru stolarki oraz współpracujących z nią siłowników system nie spełni swojej funkcji.
mgr inż. Izabela Tekielak-Skałka, Jarosław Wiche, Dyrektor Techniczny firmy SMAY Sp. z o.o. Systemy wentylacji pożarowej przeznaczone do stosowania w garażach zamkniętych
Ograniczona ilość przestrzeni pod inwestycję spowodowała, że w naszym kraju coraz popularniejsze stało się budowanie pod budynkami garaży podziemnych. Jest to szczególnie popularne w centrach dużych miast,...
Ograniczona ilość przestrzeni pod inwestycję spowodowała, że w naszym kraju coraz popularniejsze stało się budowanie pod budynkami garaży podziemnych. Jest to szczególnie popularne w centrach dużych miast, w których liczba miejsc postojowych przy ulicach jest znacznie mniejsza od ilości kierowców szukających miejsc postojowych, co wpłynęło na popularyzację parkingów podziemnych oraz wielopoziomowych.
W artykule: • Październikowy pożar przy Górczewskiej |
Październikowy pożar przy Górczewskiej
Pożar w jednym z warszawskich garaży podziemnych wybuchł około godziny 7 rano. Zniszczeniu uległo blisko 50 samochodów, kilkanaście spłonęło całkowicie. W akcji gaśniczej brało udział 90 strażaków i 22 wozy strażackie. Nikt nie został poszkodowany. Pojawiły się doniesienia, że poważnie uszkodzona została konstrukcja w jednym z budynków – od stropu odpadł beton na głębokości 15–20 cm i odwarstwiło się zbrojenie stropu, które zwisa obecnie pod nim. Na szczęście pożar nie wyszedł poza strefę i oddzielenia pożarowe.
Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego wydał decyzję, że budynek, pod którym spłonął garaż, nie nadaje się do zamieszkania. Rzecznik prasowy Urzędu Miasta st. Warszawy informował, że „najprawdopodobniej przyczyną był pojazd elektryczny, samochód lub hulajnoga, która znajdowała się w garażu”. Wersja ta nie została jednak jeszcze oficjalnie potwierdzona, sprawę bada biegły, którego opinii możemy się spodziewać za parę tygodni.
Przebieg pożaru w garażu przy ulicy Górczewskiej wskazuje, że przepisy pożarowe powinny zostać zmodyfikowane w kierunku lepszej ochrony konstrukcji budynków na wypadek pożaru samochodów. W wielu obiektach mieszkalnych powstają bowiem podziemne garaże zamknięte, w których projektuje się strefę pożarową na 1490 m2 z bezpośrednim wyjazdem z budynku i tym samym prawo nie wymaga stosowania w nich systemu sygnalizacji pożarowej oraz samoczynnie uruchomianej wentylacji oddymiającej. Obniża to koszty inwestora (dewelopera), ale powoduje ryzyko, że w przypadku pożaru, nawet jeśli nie będzie ofiar i użytkownicy zdążą się z garażu ewakuować, służby gaśnicze nie zostaną szybko powiadomione i pożar się rozprzestrzeni. Bez systemu wentylacji pożarowej, o ile nie pali się samochód przy samym wjeździe, strażacy będą prowadzić utrudnioną akcję lokalizacji źródła i jego unieszkodliwienia. Wysoka temperatura spowoduje w tym czasie nieodwracalne uszkodzenie konstrukcji budynku z kilkudziesięcioma mieszkaniami. Budynek będzie się nadawał do generalnego remontu lub nawet rozbiórki, a to koszty rzędu milionów – w przypadku 40 mieszkań po 50 m2 i 9 tys. zł za 1 m2 koszt budowy nowych wynosi 18 mln zł plus koszty rozbiórki, mieszkań zastępczych itd. To nie koniec, jest bowiem bardzo prawdopodobne, że ubezpieczyciel nie pokryje w pełni kosztów odtworzenia, powołując się np. na nieuwzględnienie aktualnej wiedzy technicznej. W tej sytuacji mieszkańcy tracą mieszkania, ciążą na nich kredyty i lądują na bruku – blok był wspólnotą, a nie zbiorem mieszkań na wynajem, i prawo do lokali zastępczych jest w tym wypadku ograniczone. A przyczyną tej tragicznej sytuacji mogła być zwykła oszczędność na systemach sygnalizacji pożarowej i wentylacji oddymiającej.
Problem może się nasilić, gdyż globalna tendencja odchodzenia w transporcie od paliw wytwarzanych z ropy naftowej na rzecz gazu ziemnego i energii elektrycznej oraz wodoru będzie z czasem wymagać do sterowania wentylacją bytową także detektorów metanu i wodoru. Różne cechy fizyczne tych gazów skłaniają, żeby już dziś, projektując obiekt z garażem, tak rozwiązać wentylację, aby mogła skutecznie wywiewać gazy lżejsze i cięższe od powietrza oraz oddymiać w razie pożaru, umożliwiając przeprowadzenie szybkiej akcji gaśniczej. Co więcej, w kontekście informacji o przebiegu pożarów samochodów z napędem elektrycznym, a nawet wybuchu elektrycznych hulajnóg, należałoby się zastanowić, czy w garażach nie powinny być instalowane wodne stałe urządzenia gaśnicze.
Komentarze specjalistów
Wśród specjalistów ochrony ppoż. formułowane są opinie, że zarówno opisany powyżej, jak i inne pożary w garażach wskazują, iż konieczna jest dyskusja nad zmianami w prawie dotyczącymi ewentualnego wprowadzenia obowiązku stosowania SSP w każdym garażu z uwagi na trudne gaszenie samochodów elektrycznych – rozkład termiczny elektrolitów w akumulatorach nie potrzebuje do reakcji tlenu i pianowe środki gaśnicze nie są tu skuteczne. Trzeba zatem iść w kierunku „odbioru” wysokiej temperatury, która powoduje zapłon innych materiałów, i mogą tego dokonać wodne SUG, np. tryskacze na instalacji hydrantowej, tak aby nie generować wysokich kosztów. Pojawiły się też propozycje, aby dla samochodów elektrycznych wydzielać w garażach specjalne strefy i w nich stosować rozwiązania zapobiegające rozprzestrzenianiu się pożaru z takiego auta. Wiąże się z tym np. prawny obowiązek wyposażania części stanowisk postojowych w instalacje do ładowania.
Z pierwszych komentarzy specjalistów ppoż. wynika, że przebieg pożaru może wskazywać, iż w jego epicentrum doszło do szybkiego wydzielania się związków organicznych i ich gwałtownego spalania w bardzo wysokich temperaturach. Za wcześnie jednak na to, by jako przyczynę tego zjawiska wskazywać zapłon samochodu elektrycznego. Naukowcy i rzeczoznawcy ds. ppoż. wskazują ponadto, że należałoby się zastanowić, czy systemy oddymiania garaży nie powinny być projektowane z priorytetem, jakim jest akcja gaśnicza, i tak, aby nie rozniecały pożaru, gdy wejdą w tryb oddymiania (dostarczanie tlenu do źródła ognia), zanim zostaną podjęte działania gaśnicze. Praktyka wskazuje, że nie ma problemów ze skuteczną ewakuacją.
Natomiast specjaliści od nieruchomości i ubezpieczeń informują, że powszechnie oszczędza się na bezpieczeństwie budynków mieszkalnych, podczas gdy w innych obiektach wodne SUG są standardem, a budynek bez zabezpieczeń ppoż. nie uzyska polisy ubezpieczyciela.
Kolejny aspekt do dyskusji to boksy zlokalizowane w garażach, które służą jako komórki lokatorskie i gromadzone są w nich materiały palne – czy ktoś je uwzględnia w symulacjach i projektach? Czy nie powinny się one znajdować w oddzielnej strefie pożarowej?
Obecne wymagania dla garaży pod budynkami wielorodzinnymi
Wymagania odnośnie do wentylacji i bezpieczeństwa pożarowego garaży są bardzo wysokie. Przepisy zawarte w § 108 rozporządzenia w sprawie warunków technicznych [1] wymagają stosowania różnych rozwiązań w zależności od lokalizacji garażu, jego wielkości i tego, czy jest on otwarty, czy zamknięty. Regulują także kwestie wentylacji bytowej i pożarowej. Wentylacja bytowa ma zapewnić rozrzedzenie spalin z silników i ich usunięcie oraz zapobieganie gromadzeniu się gazów wybuchowych z nieszczelnych instalacji gazowych w pojazdach.
Pod wielorodzinnymi budynkami mieszkalnymi powstają garaże zamknięte z ponad 10 stanowiskami postojowymi, w których trzeba stosować wentylację mechaniczną sterowaną czujkami niedopuszczalnego poziomu stężenia tlenku węgla i WT wyraźnie określają w § 108, gdzie powinny zostać zastosowane detektory. Gdy w garażu dopuszcza się parkowanie samochodów zasilanych gazem propan-butan i poziom podłogi znajduje się poniżej poziomu terenu, wymagane jest sterowanie czujnikami niedopuszczalnego poziomu stężenia tego gazu.
W garażach zamkniętych, w których strefa pożarowa jest większa niż 1500 m2 lub mniejsza, ale nie ma bezpośredniego wjazdu lub wyjazdu z budynku (§ 277), wymagana jest wentylacja oddymiająca uruchamiana za pomocą systemu wykrywania dymu (samoczynna wentylacja oddymiająca). Intensywność oddymiania powinna zapewnić, że nie dojdzie do zadymienia lub wzrostu temperatury uniemożliwiającego bezpieczną ewakuację ludzi w przejściach i drogach ewakuacyjnych. Wymaganie to trzeba traktować łącznie z wymogiem § 207 ust. 1, pkt 5, czyli takim projektowaniem budynku, aby uwzględnione zostało bezpieczeństwo ekip ratowniczych – zatem wentylacja pożarowa powinna wspomagać działania strażaków.
Powierzchnia jednej strefy pożarowej w nadziemnym lub podziemnym garażu zamkniętym nie powinna przekraczać 5000 m2. Może zostać zwiększona o 100% pod warunkiem zastosowania ochrony strefy pożarowej stałymi samoczynnymi urządzeniami gaśniczymi wodnymi lub gdy wykonano, oddzielające od siebie nie więcej niż po dwa stanowiska postojowe, ściany o klasie odporności ogniowej w części pełnej co najmniej EI 30, od posadzki do poziomu zapewniającego pozostawienie prześwitu pod stropem o wysokości od 0,1 do 0,5 m na całej ich długości.
W garażu zamkniętym obejmującym więcej niż dwie kondygnacje podziemne lub znajdującym się poniżej drugiej kondygnacji podziemnej należy stosować stałe samoczynne urządzenia gaśnicze wodne. Wymagania tego nie stosuje się do strefy pożarowej garażu, która ma bezpośredni wjazd lub wyjazd z budynku [1].
Obowiązek montażu w garażach instalacji detekcji pożaru nakłada rozporządzenie w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów [2]. W § 28 stanowi ono, że stosowanie systemu sygnalizacji pożarowej (SSP) obejmującego urządzenia sygnalizacyjno-alarmowe służące do samoczynnego wykrywania i przekazywania informacji o pożarze, a także urządzenia odbiorcze alarmów pożarowych i urządzenia odbiorcze sygnałów uszkodzeniowych, jest wymagane w garażach podziemnych, których strefa pożarowa przekracza 1500 m2 lub obejmujących więcej niż jedną kondygnację podziemną.
Garaże pod budynkami przeznaczone dla samochodów osobowych są niskie, z tego względu stosuje się w nich wentylację strumieniową. System wentylacji strumieniowej to m.in. wentylatory podstropowe oraz wentylatory główne wyciągowe i nawiewne. Aby mogły pełnić funkcje wentylacji oddymiającej, podlegają wymaganiom dotyczącym odporności ogniowej. Wentylatory, w tym strumieniowe, mają różne wykonania – do wentylacji ogólnej i oddymiającej – i są certyfikowane na 200°C/2 h, 300°C/2 h i na klasę F120 400. Dostępne są w różnych średnicach, a także w wykonaniu rewersyjnym.
Wentylacja strumieniowa może być wykonana jako system kontroli rozprzestrzeniania się dymu i ciepła lub system oczyszczania z dymu. Pierwszy polega na przetłaczaniu dymu i ciepła w całym przekroju strefy, od źródła pożaru w kierunku punktów wyciągowych do określonej przestrzeni garażu, tak aby ułatwić działanie ekip ratowniczo-gaśniczych. Drugi to rozwiązanie, które rozcieńcza dym, ale nie jest w stanie zapewnić strażakom czystej od dymu drogi do źródła pożaru i tylko obniża stężenie dymu i temperaturę, aby mogły zostać rozpoczęte działania ratowniczo-gaśnicze [3].
Wentylacja strumieniowa w garażach zamkniętych pełni dwie funkcje – wentylacji bytowej i oddymiającej. W ramach pierwszej usuwa powietrze zanieczyszczone przez spaliny pojazdów, a w przypadku wykrycia obecności gazów wybuchowych z instalacji samochodowych intensywnie wentyluje garaż. W razie pożaru system wentylacji przechodzi do pełnienia drugiej funkcji, czyli wentylacji oddymiającej, i usuwa dym i gorące powietrze, aby umożliwić akcję gaśniczą oraz zapobiec uszkodzeniu konstrukcji budynku. Trybem nadrzędnym jest zawsze tryb pożarowy i to on ma priorytet w procesie projektowania i doboru urządzeń. Tryb ten wymaga instalacji wentylacyjnej m.in. z detekcją dymu i wzrostu temperatury, a urządzenia i materiały muszą mieć odpowiednią klasę ogniową.
W wentylacji oddymiającej ważną rolę odgrywa scenariusz uruchamiania systemu – czyli podejmowanie czynności według ściśle ustalonej kolejności i w zależności od lokalizacji źródła pożaru w garażu. Oprócz przepisów zawartych w rozporządzeniach funkcjonują także wytyczne ITB 493/2015 „Wentylacja pożarowa garaży – dobór systemu i projektowanie” [3], które dokładnie opisują ścieżki projektowania. Prowadzenie prac projektowych według wytycznych ITB jest ułatwione m.in. dzięki przejrzystym schematom postępowania.
Literatura
- Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU 2002, nr 75, poz. 690, z późn. zm.).
- Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (DzU 2010, nr 109, poz. 719).
- Węgrzyński Wojciech, Krajewski Grzegorz, Wentylacja pożarowa garaży – dobór systemu i projektowanie, ITB 493/2015.
- Charkowska Anna, Wentylacja bytowa garaży zamkniętych, „Rynek Instalacyjny” 4/2020, rynekinstalacyjny.pl.
- Rozporządzenie Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 12 czerwca 2018 r. w sprawie najwyższych dopuszczalnych stężeń i natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia w środowisku pracy (DzU 2018, poz. 1286).
- PN-EN 12101-3 Systemy kontroli rozprzestrzeniania dymu i ciepła. Część 3: Wymagania techniczne dotyczące urządzeń do mechanicznego odprowadzania dymu i ciepła (wentylatorów).
- Mizieliński Bogdan, Kubicki Grzegorz, Wentylacja pożarowa. Oddymianie, WNT, 2012.
- Brzezińska Dorota, Skuteczna wentylacja garaży z dopuszczalnym wjazdem samochodów na LPG, materiały seminaryjne „Forum Wentylacja – Salon Klimatyzacja”, Stowarzyszenie Polska Wentylacja, 2019.
- Kubicki Grzegorz, Oddymianie garaży zamkniętych – wymagania przepisów a efektywność rozwiązań technicznych, „Rynek Instalacyjny” 6/2018, rynekinstalacyjny.pl.
- Materiały firm: Aereco, Alter, FläktGroup, Gazex, Hekato, Mercor, Pro-Service, Sensor Tech, Smay, Systemair, Venture Industries.
- https://www.rp.pl/Nieruchomosci/310219889-Wspolnoty-mieszkaniowe-odpowiadaja-za-zastawianie-garazy-i-klatek-schodowych.html (dostęp: 19.10.2020).
- https://www.linkedin.com/ (dostęp: 19.10.2020).