Wentylacja szkolnych sal gimnastycznych
Szkolna sala sportowa w SP nr 314 im. Przyjaciół Ziemi w Warszawie.
Fot. J. Sawicki
Jednym z obowiązków szkół publicznych jest konieczność zapewnienia uczniom miejsca i warunków do realizacji zajęć wychowania fizycznego. Miejscami takimi są szkolne boiska sportowe i sale gimnastyczne. W artykule omówiono wentylację małych, szkolnych sal gimnastycznych, problemy z nią związane i sposoby ich rozwiązywania.
Zobacz także
Mastervent Tomasz Miliński Skuteczność odpylania jako istotny aspekt bezpieczeństwa pracy
Emisja pyłów powstających w procesach technologicznych jest jednym z poważniejszych problemów stwarzających zagrożenie dla osób przebywających w ich otoczeniu. Głównymi źródłami pyłów są procesy cięcia...
Emisja pyłów powstających w procesach technologicznych jest jednym z poważniejszych problemów stwarzających zagrożenie dla osób przebywających w ich otoczeniu. Głównymi źródłami pyłów są procesy cięcia materiałów, transportowania, szlifowania i polerowania. Pyły są nie tylko zagrożeniem zdrowotnym, ale również mogą być przyczyną wybuchu.
Mastervent Tomasz Miliński Urządzenia do pochłaniania zanieczyszczeń i obliczanie ilości powietrza odciąganego
Skuteczny odciąg zanieczyszczonego powietrza to problem wielu zakładów produkcyjnych. Źle wykonana wentylacja miejscowa w miejscu obróbki materiałów może powodować gromadzenie się pyłu na stanowisku pracy...
Skuteczny odciąg zanieczyszczonego powietrza to problem wielu zakładów produkcyjnych. Źle wykonana wentylacja miejscowa w miejscu obróbki materiałów może powodować gromadzenie się pyłu na stanowisku pracy oraz w jego okolicach, co w konsekwencji może doprowadzić do powstania tzw. obłoku pyłowego, a niewielkie zaiskrzenie mechaniczne lub otwarty ogień mogą spowodować wybuch.
Panasonic Marketing Europe GmbH Sp. z o.o. Energooszczędne rozwiązania grzewcze i chłodnicze dla hoteli
Podczas projektowania obiektów hotelarskich coraz ważniejsze dla architektów oraz projektantów branżowych stają się kwestie związane z racjonalnym zużyciem energii. Efekt ten jest osiągany poprzez zastosowanie...
Podczas projektowania obiektów hotelarskich coraz ważniejsze dla architektów oraz projektantów branżowych stają się kwestie związane z racjonalnym zużyciem energii. Efekt ten jest osiągany poprzez zastosowanie rozwiązań architektoniczno-budowlanych, które zmniejszają potrzeby cieplne budynku oraz likwidują mostki termiczne. Stosuje się też systemy instalacyjne, które zapewniają odpowiedni komfort cieplny, zmniejszają koszty eksploatacyjne budynku oraz podnoszą prestiż ekologiczny obiektu. Jakie rozwiązania...
W artykule:
|
W szkołach zazwyczaj występują dwa rodzaje sal gimnastycznych:
- typowe szkolne sale sportowe, tzw. małe sale gimnastyczne lub sportowe, przeznaczone wyłącznie do zajęć wychowania fizycznego;
- szkolne sale sportowe przeznaczone również do zawodów sportowych i wykorzystywania nie tylko w celach związanych z edukacją, tzw. duże sale sportowe.
Małe sale gimnastyczne są bardziej narażone na występowanie w nich niepożądanych zjawisk, a także problemy z utrzymaniem odpowiedniego mikroklimatu.
Stopień wykorzystania sali gimnastycznej oraz liczba uczniów biorących jednocześnie udział w zajęciach wychowania fizycznego mają znaczący wpływ na warunki środowiska wewnętrznego.
Oczywiście dla zapewnienia odpowiedniej jakości powietrza wewnątrz obiektu najbardziej istotna jest wentylacja pomieszczenia. Warunki panujące w sali gimnastycznej powinny zapewniać uczniom komfort cieplny, dlatego zalecana minimalna temperatura nie powinna być w nich niższa niż 16°C.
Emisja zanieczyszczeń
Głównym źródłem zanieczyszczenia powietrza w sali gimnastycznej są przebywający w niej ludzie.
W wyniku zwiększonej aktywności fizycznej wzrasta częstotliwość oddychania uczniów i wzmaga się wydzielanie potu. W związku z tym, rozważając zagadnienie wentylacji pomieszczenia, należy zwrócić uwagę przede wszystkim na:
- stężenie dwutlenku węgla w powietrzu,
- zawartość wilgoci,
- zyski ciepła,
- występowanie nieprzyjemnych zapachów.
Stężenie dwutlenku węgla
Zawartość CO2 w powietrzu zewnętrznym wynosi ok. 370 ppm.
W miastach i na obszarach przemysłowych ilość dwutlenku węgla może dochodzić do ok. 400 ppm.
W odróżnieniu od stężenia w powietrzu zewnętrznym, zmiany którego zachodzą stosunkowo wolno, stężenie dwutlenku węgla w powietrzu pomieszczeń zamkniętych może zmieniać się dość znacznie w krótkim okresie [3]. Jednocześnie biorąc pod uwagę, że organizm ludzki ma pewne możliwości adaptacyjne, dzięki czemu może dostosować się krótkotrwale do stężenia ok. 0,15%, duże stężenia dwutlenku węgla oddziałują niekorzystnie na człowieka i są dla niego szkodliwe. Zatem w pomieszczeniach, w których przebywają ludzie, nadmierne stężenie dwutlenku węgla uważane jest za zanieczyszczenie.
Ze względów zdrowotnych koncentracja CO2 w pomieszczeniu powinna być jak najbardziej zbliżona do stężenia tego gazu w powietrzu zewnętrznym [4].
Szacuje się, że człowiek w czasie odpoczynku wydziela w ciągu godziny ok. 10–12 litrów dwutlenku węgla, natomiast podczas wysiłku fizycznego ilość wydzielanego CO2 wzrasta od czterech do sześciu razy [5].
Emisja dwutlenku węgla przez człowieka zależy od jego aktywności fizycznej i np. szacuje się, że:
- podczas snu jest to ok. 10 l/h,
- podczas pracy umysłowej ok. 23 l/h,
- podczas średnio ciężkiej pracy fizycznej ok. 40 l/h,
- podczas bardzo ciężkiej pracy fizycznej ok. 70 l/h [6].
W pomieszczeniach, w których przebywają ludzie, zaleca się, żeby stężenie dwutlenku węgla nie przekraczało 1000 ppm – tzw. wskaźnika Pettenkoffera.
Krótkotrwały wzrost stężenia CO2 powyżej 1000 ppm u ludzi zdrowych nie powoduje zazwyczaj, poza uczuciem duszności, znużeniem i obniżeniem koncentracji, niebezpiecznych dla życia reakcji organizmu. Stężenia powyżej 5000 ppm przy dłuższym oddziaływaniu mogą spowodować zaburzenia świadomości i omdlenia.
Na ogół w pomieszczeniach, w których przebywają ludzie, przy dostarczaniu świeżego powietrza w ilości 32 m3/h na osobę dorosłą, nieobciążoną dużym wysiłkiem fizycznym, zachowuje się poziom stężenia poniżej 1000 ppm.
Znaczący wpływ na stężenie dwutlenku węgla w pomieszczeniu ma jego wentylacja. Stężenie CO2 w stanie ustalonym dla t → ∞ [5]:
(1)
gdzie:
S(t → ∞) – stężenie dwutlenku węgla po ustaleniu się stanu równowagi, ppm;
Sn – naturalne stężenie dwutlenku węgla w środowisku, ppm;
– ilość powietrza wentylacyjnego, m3/h;
Vp – kubatura pomieszczenia, m3;
– wielkość emisji dwutlenku węgla w pomieszczeniu, m3/h;
0 – wielkość emisji dwutlenku węgla od jednego człowieka, m3/h;
n – liczba osób;
k – krotność wymian, 1/h.
Czynnik ( ) powyższego równania przedstawiono na rys. 1.
Przykłady:
A. Liczba osób: 30,
praca: średnio ciężka,
kubatura pomieszczenia: 1000 m3,
krotność wymian: 2,
recyrkulacja: brak,
początkowe stężenie CO2 w pomieszczeniu oraz stężenie CO2 w powietrzu doprowadzanym: 370 ppm.
B. Liczba osób: 30,
praca: średnio ciężka,
kubatura pomieszczenia: 1000 m3,
krotność wymian: 1,
recyrkulacja: brak,
początkowe stężenie CO2 w pomieszczeniu oraz stężenie CO2 w powietrzu doprowadzanym: 370 ppm.
Jak można zauważyć, brak odpowiedniej wentylacji znacząco zwiększa stężenie CO2 w pomieszczeniu, w którym przebywają ludzie.
Zawartość wilgoci w powietrzu sali gimnastycznej
Podobnie jak w przypadku stężenia dwutlenku węgla w powietrzu w pomieszczeniu, również w przypadku wilgoci głównym źródłem emisji są uczniowie.
Emisja wilgoci do powietrza jest związana z intensywnością ćwiczeń fizycznych.
Należy również pamiętać, że w razie podwyższenia temperatury w sali gimnastycznej intensywność wydzielania potu przez uczniów wzrośnie, gdyż jest on naturalnym czynnikiem biorącym udział w ochładzaniu ciała.
Ilość emitowanej pary wodnej przez człowieka wynosi 30–410 g/h, do nawet 580 g/h podczas dużego wysiłku fizycznego. Emisję wilgoci od ludzi, często nazywaną również zyskami wilgoci od ludzi, można obliczyć na podstawie wzoru:
(2)
gdzie:
k – współczynnik jednoczesności przebywania ludzi;
n – liczba osób;
w – jednostkowy strumień emitowanej wilgoci od osoby przebywającej w pomieszczeniu, kg/h.
Ilość powietrza wentylacyjnego w zależności od obciążenia wilgocią można obliczyć ze wzoru [1]:
(3)
gdzie:
W – strumień pary wodnej generowany w pomieszczeniu, kg/h;
xw – zawartość wilgoci w powietrzu wywiewanym, kgpary/kgpowietrza suchego;
xn – zawartość wilgoci w powietrzu nawiewanym, kgpary/kgpowietrza suchego;
ρw – gęstość powietrza wilgotnego, kg/m3.
W ciągu całego roku zawartość wilgoci w powietrzu wewnętrznym pomieszczeń jest wyższa niż w powietrzu zewnętrznym. W związku z tym następuje przepływ dyfuzyjny pary wodnej na zewnątrz [2].
Przykład:
C. Liczba osób: 30,
praca: średnio ciężka,
kubatura pomieszczenia: 1000 m3,
ilość wilgoci emitowanej od osoby: 300 g/h,
zawartość wilgoci w powietrzu zewnętrznym: 2,5 g/kg,
zawartość wilgoci w powietrzu wywiewanym: 10 g/kg.
Jak można zauważyć na powyższym przykładzie, dla takiej kubatury i przy tej liczbie osób na sali do odprowadzenia wilgoci powinna wystarczyć sprawnie działająca wentylacja grawitacyjna zapewniająca dwie wymiany powietrza na godzinę.
Porównując z poprzednim przykładami – obciążenie wilgocią jest mniej uciążliwe od obciążenia dwutlenkiem węgla.
Niestety w wielu przypadkach, gdy na ścianach sali gimnastycznej pojawiają się grzyby pleśniowe, można domniemywać, że wentylacja pomieszczenia praktycznie nie istnieje lub sala gimnastyczna jest niedogrzana – zimne powierzchnie ścian sprzyjają wykraplaniu się wilgoci.
W razie pojawienia się pleśni na ścianach obiektu należy dokładnie przyjrzeć się zarówno temperaturze powierzchni (ogrzewanie pomieszczenia), jak i skuteczności wentylacji pomieszczenia.
Emisja nieprzyjemnych zapachów
Emisja nieprzyjemnych zapachów z ciała człowieka wzrasta wraz z intensywnością wysiłku. Wpływ na tę intensywność ma również czystość ciała i ubrania, a zatem higiena osobista.
Jednak podczas wysiłku fizycznego dominującymi zanieczyszczeniami powietrza są inne czynniki (para wodna, dwutlenek węgla), dlatego w większości przypadków zagwarantowanie niskiego poziomu stężenia CO2 w sali sportowej wystarcza do zmniejszenia wpływu emisji nieprzyjemnych zapachów na ćwiczących.
Ilość powietrza zewnętrznego niezbędna do usunięcia zapachów wytworzonych przez człowieka i utrzymania przez niego higieny waha się na ogół w granicach 10–50 m3/h na osobę [1].
Oczywiście nieprzyjemne zapachy mogą być wydzielane również przez wyposażenie sali, jednak mają one na ogół marginalne znaczenie.
Emisja i zyski ciepła
Emisja ciepła przez człowieka zależy od stopnia jego aktywności fizycznej. Człowiek jest organizmem stałocieplnym i niezależnie od znacznych nawet wahań temperatury otoczenia utrzymuje stałą wewnętrzną temperaturę ciała. Ciepło wytwarzane jest w ciele człowieka nieprzerwanie.
- Główną pozycją w bilansie cieplnym organizmu jest energia z przemiany chemicznej pokarmu.
- Całkowita ilość ciepła wytwarzana w wyniku metabolizmu zależy od wykonywanych przez człowieka czynności.
- Całkowite zyski ciepła od człowieka w zależności od intensywności pracy zawierają się na ogół w przedziale 90–290 W [1].
- Wymiana ciepła pomiędzy pomieszczeniem a otoczeniem zachodzi w wyniku przenikania ciepła przez przegrody, tzn. przez ściany, strop i podłogę, w mniejszym zaś stopniu w wyniku wypromieniowywania ciepła.
Intensywność wymiany zależy m.in.
- od różnicy temperatur pomiędzy pomieszczeniem a otoczeniem,
- współczynnika przewodzenia ciepła związanego z rodzajem materiału konstrukcyjnego, z jakiego wykonane są przegrody oraz zastosowanych izolacji cieplnych,
- a także od powierzchni wymiany ciepła i intensywności omywania ścian przez powietrze.
Wpływ na zapotrzebowanie na ciepło ma również wiatr (infiltracja), a intensywność wymiany powietrza i związane z tym straty cieplne zależą od szczelności pomieszczenia oraz prędkości i kierunku wiatru.
W okresie zimowym sale gimnastyczne powinny być dogrzewane, natomiast latem temperatury w nich panujące niejednokrotnie są za wysokie dla utrzymania komfortu cieplnego, gdyż w większości przypadków brakuje instalacji klimatyzacyjnych.
Biorąc jednak pod uwagę, że największe zyski ciepła występują w naszym klimacie w okresie lipiec–sierpień, a więc podczas letnich wakacji, nie są one znaczącym wyznacznikiem jakości dla tego typu obiektów szkolnych.
Wykorzystanie sal gimnastycznych jest intensywne w okresie październik–kwiecień, gdy warunki zewnętrzne nie sprzyjają prowadzeniu zajęć wychowania fizycznego na świeżym powietrzu.
Zagrożenia związane z niedostateczną wentylacją
Wśród zagrożeń, które wiążą się z niedostateczną wentylacją szkolnych sal gimnastycznych, możemy wyróżnić:
a) zagrożenia wpływające na osoby przebywające w środowisku sali, związane głównie ze szkodliwym oddziaływaniem na zdrowie uczniów i nauczycieli oraz niezapewnieniem im odpowiednich warunków higienicznych i komfortu cieplnego;
b) zagrożenia wpływające na stan techniczny i higieniczny obiektu i jego wyposażenia:
— wykraplanie się wilgoci na chłodnych powierzchniach,
— zagrzybienie przegród budowlanych,
— uszkodzenia parkietu.
W pierwszym przypadku brak odpowiedniej wentylacji pogarsza jakość powietrza wewnętrznego, którym oddychają ludzie, a jednocześnie zła jakość powietrza przyczynia się do pogorszenia stanu obiektu, np. poprzez wzrost jego zawilgocenia.
Wzrost zawartości wilgoci w powietrzu wewnętrznym przy niedostatecznej wentylacji sprzyja wykraplaniu wilgoci na zimnych powierzchniach (punkt rosy), a to z kolei przyczynia się do pojawiania grzybów pleśniowych na przegrodach budowlanych i wyposażeniu.
Występowanie grzybów pleśniowych i emisja ich zarodników do powietrza w takich warunkach sprawia, że mogą one zajmować znaczne powierzchnie.
Punkt rosy oznacza stan dla takiej temperatury powietrza, dla której ciśnienie cząstkowe pary wodnej zawartej w powietrzu jest równe ciśnieniu nasycenia pary.
W przypadku dalszego obniżania temperatury powietrza nastąpi wykraplanie się wilgoci, zatem jest to stan, od którego rozpoczyna się skraplanie pary wodnej (w powietrzu tworzy się mgła) [2].
Osiągnięcie punktu rosy oznacza, że przy danej temperaturze i ciśnieniu powietrze nie może pochłonąć już więcej wilgoci, czyli zostało nasycone.
Wysoka wilgotność powietrza w pomieszczeniach zamkniętych sprzyja występowaniu kondensacji na powierzchniach przegród. W wyniku tego następuje niszczenie powłok malarskich i tynkarskich oraz rozwija się pleśń.
Wilgoć na powierzchni przegrody budowlanej pojawia się w momentach, gdy powierzchnia ta osiąga temperaturę punktu rosy. Aby nie następowało wykraplanie się wilgoci na powierzchniach przegród budowlanych, temperatura wewnętrznej powierzchni przegród (ścian zewnętrznych) powinna być wyższa przynajmniej o 1°C od temperatury punktu rosy [2].
Poza występowaniem kondensacji na powierzchni przegród budowlanych istnieje ryzyko wykraplania się wilgoci we wnętrzach przegród. Wśród materiałów stosowanych na przegrody budowlane wyróżnia się materiały higroskopijne i niehigroskopijne. Większość z nich ma strukturę porowatą, która umożliwia przenoszenie wilgoci, choć proces ten jest często skomplikowany i zależny od rozmiarów kapilar.
Wzrost zawartości wilgoci w powietrzu sprawia, że materiały higroskopijne zaczynają pochłaniać znaczne jej ilości. Materiałem takim jest np. drewno w postaci klepek, z których wykonuje się parkiet.
Pochłanianie wilgoci przez materiały higroskopijne powoduje ich pęcznienie, zwiększają się ich wymiary liniowe i masa.
Niestety pochłanianie wilgoci przez klepkę parkietową wpływa niekorzystnie na stan powierzchni parkietu, pojawiają się nierówności, spaczenie, aż w końcu parkiet nie nadaje się do użytku.
W przypadku stropów drewnianych istnieje ryzyko zwiększenia ich masy, co może być ostatecznie przyczyną nawet katastrofy budowlanej.
Sytuację pogarsza izolacja termiczna wykonana w sposób uniemożliwiający odparowywanie pochłoniętej wilgoci na zewnątrz obiektu.
Częstymi przyczynami kondensacji wilgoci na przegrodach budowlanych są:
- wadliwie wykonane przegrody w zakresie zastosowania paroizolacji i izolacji termicznych,
- występujące mostki termiczne,
- duża emisja wilgoci w pomieszczeniu przy jednocześnie niedostatecznie działającej wentylacji [2].
Ze względów bezpieczeństwa zdrowotnego uczniów i nauczycieli, a także ze względu na samą konstrukcję obiektu należy zadbać o właściwą wentylację sali gimnastycznej.
Podstawową metodą poprawienia jakości powietrza w pomieszczeniu jest doprowadzenie czystego powietrza w celu rozcieńczenia i wyprowadzenia zanieczyszczeń, a więc konieczne jest zapewnienie prawidłowej wentylacji pomieszczenia [4].
Wentylacja sali może być realizowana w dwojaki sposób, a mianowicie jako wentylacja:
- naturalna, w której ruch powietrza wywołują czynniki naturalne, takie jak np. działanie wiatru, różnica temperatury,
- mechaniczna, w której ruch powietrza wywoływany jest pracą wentylatorów.
Wentylacja naturalna i wentylacja mechaniczna
Wentylacja naturalna polega na wymianie powietrza w pomieszczeniach w wyniku oddziaływania na budynek czynników atmosferycznych, takich jak temperatura, wiatr i nasłonecznienie.
Różnica temperatury pomiędzy powietrzem wewnątrz i na zewnątrz budynku wpływa na powstanie różnicy gęstości powietrza. W wyniku tej różnicy powietrze jest wprawiane w ruch.
Ciepłe powietrze z uwagi na mniejszą gęstość unosi się do góry, natomiast zimne powietrze opada.
Do wentylacji naturalnej zalicza się:
- wentylację grawitacyjną,
- przewietrzanie,
- infiltrację,
- eksfiltrację
- i aerację [5].
Infiltracja i eksfiltracja są spowodowane różnicą temperatury powietrza, a tym samym gęstością powietrza w pomieszczeniu i na zewnątrz pomieszczenia oraz nadciśnieniem wywołanym przez parcie wiatru na przegrody zewnętrzne.
Wielkość wymiany powietrza zależy od stopnia nieszczelności przegród.
Infiltracja w okresie zimowym odgrywa znacznie większą rolę niż latem. W budynkach starych z nieszczelną stolarką może powodować 1–1,5 wymiany na godzinę, a przy znacznym naporze wiatru nawet do trzech wymian na godzinę.
W przypadku stolarki o przeciętnej szczelności infiltracja może powodować ok. 1 wymianę na godzinę, a dla bardzo szczelnych okien i drzwi krotność wymian powietrza w pomieszczeniach spowodowana infiltracją może wynosić zaledwie 0,1–0,2 h–1 [1].
Najbardziej popularną formą zaplanowanej wentylacji naturalnej jest
- pionowa wentylacja grawitacyjna, wykorzystująca tzw. efekt kominowy,
- oraz wentylacja pozioma, wykorzystująca efekt naporu wiatru – w wyniku oddziaływania wiatru na budynek od strony napływu powstaje nadciśnienie, po przeciwnej stronie podciśnienie, a istotną rolę w powstawaniu tej różnicy ciśnień ma prędkość wiatru i geometria budynku.
W wentylacji grawitacyjnej całkowita różnica ciśnień panujących u wlotu i wylotu komina wentylacyjnego wynosi [5]:
(4)
gdzie:
g – przyspieszenie ziemskie, m/s2;
h – wysokość komina wentylacyjnego, m;
ρz – gęstość powietrza zewnętrznego, kg/m3;
ρw – gęstość powietrza wewnętrznego, kg/m3.
Powyższa różnica ciśnień wywołuje przepływ powietrza w przewodzie kominowym.
Na wyższych kondygnacjach wielkość różnicy ciśnień maleje wraz ze zmniejszaniem się wysokości przewodu kominowego, by dla ostatniej kondygnacji, gdzie wysokość przewodu wynosi np. ok. 1,5 m, osiągnąć wartość Δp < 1 Pa, co nie umożliwia uzyskania żądanego przepływu powietrza.
Często optymistycznie przyjmuje się, że w pomieszczeniach z dobrze zaprojektowaną wentylacją grawitacyjną krotność wymian powietrza wynosi ok. 2 h–1.
Działanie wentylacji grawitacyjnej ustaje w przypadku bardzo szczelnych pomieszczeń, a duże nieszczelności w budynkach mogą powodować zaburzenia w jej działaniu.
Ruch powietrza w kominie wentylacyjnym powstaje, gdy temperatura powietrza w pomieszczeniu różni się od temperatury zewnętrznej.
Jeśli temperatury te są sobie równe, przepływ ustaje, a po odwróceniu temperatur odwróceniu ulega również przepływ powietrza w kominie.
Poprawę działania wentylacji grawitacyjnej osiąga się, stosując tzw. wywietrzaki zainstalowane na zakończeniu komina wentylacyjnego, które pod wpływem oddziaływania wiatru zwiększają różnicę ciśnień. Niestety podczas bezwietrznej pogody wywietrzaki nie działają, lecz stają się dodatkowym elementem zwiększającym opór przepływu [5].
Jednym z najprostszych i często stosowanych sposobów wymiany powietrza w pomieszczeniu jest przewietrzanie, polegające na otwieraniu okien i drzwi. Przeciwdziałanie niekorzystnym zmianom mikroklimatu polega na wietrzeniu pomieszczeń [7]. Według [8] pomieszczenia w szkołach, w których odbywają się zajęcia, powinny być wietrzone podczas każdej przerwy, a jeżeli istnieje taka konieczność, również podczas zajęć.
Otwieranie okien w salach gimnastycznych może być jednak utrudnione, jeżeli ich zabezpieczenie w postaci krat zostało nieprzemyślane podczas montażu. Zbyt blisko umiejscowione kraty mogą uniemożliwiać otwieranie okien, a nawet ich uchylanie.
W przypadku niezadowalających efektów działania wentylacji naturalnej obiektu należy zastosować wentylację mechaniczną. W odróżnieniu od nieprzewidywalnej wentylacji naturalnej, wentylacja mechaniczna może być prowadzona w sposób w pełni kontrolowany. Wentylacja mechaniczna polega na wymuszeniu przepływu powietrza za pomocą wentylatorów. W salach sportowych zastosowanie znajduje wentylacja mechaniczna:
a) wywiewna, w której wentylatory usuwają powietrze zużyte, a dopływ świeżego powietrza odbywa się w sposób naturalny poprzez nieszczelności i/lub nawiewniki;
b) nawiewno-wywiewna, w której nawiew i wywiew powietrza realizowane są za pomocą wentylatorów.
Zastosowanie wentylacji mechanicznej umożliwia kontrolowanie wymiany powietrza w pomieszczeniu. Można dzięki niej osiągnąć większą krotność wymian powietrza i większe prędkości przepływu powietrza. Za pomocą wentylacji mechanicznej można również realizować dogrzewanie pomieszczenia.
Pełną jednak kontrolę nad parametrami cieplno-wilgotnościowymi umożliwia zastosowanie klimatyzacji–wentylacji pomieszczenia. Za pomocą tej instalacji można utrzymywać zarówno temperaturę, jak i wilgotność na zadanym poziomie.
Niestety inwestorzy często rezygnują z tego rozwiązania, gdyż koszt inwestycyjny i późniejsze koszty eksploatacyjne są wyższe niż w przypadku utrzymywania instalacji wentylacji mechanicznej.
Odgrzybianie przegród budowlanych
Często spotykanym zjawiskiem występującym w szkolnych salach sportowych jest zagrzybienie ścian, które niestety w wielu przypadkach jest skutkiem nieprawidłowej eksploatacji obiektu, np. podejmowania niewłaściwych działań związanych z oszczędzaniem energii cieplnej.
Stosowanie metod skupiających się wyłącznie na usuwaniu pleśni poprzez spryskiwanie środkiem grzybobójczym przynosi zazwyczaj krótkotrwały efekt jej usunięcia i po krótkim czasie problem pojawia się ponownie. Opryski te powinny być prowadzone jedynie w okresie niewykorzystywania sali gimnastycznej, np. podczas ferii, wakacji, przerw świątecznych, gdyż opary tych związków oddziałują niekorzystnie na człowieka.
Poprawę sytuacji w przypadku zawilgocenia obiektu może zagwarantować jedynie jednoczesne:
a) usprawnienie wentylacji pomieszczenia,
b) osuszenie przegród budowlanych (np. poprzez ogrzewanie całego pomieszczenia z intensywną wentylacją, kierowanie strumienia powietrza bezpośrednio w miejsca zagrzybione i usuwanie powietrza zużytego),
c) zastosowanie środków grzybobójczych na powierzchniach skolonizowanych przez grzyby pleśniowe,
d) utrzymywanie temperatury powierzchni przegród budowlanych powyżej temperatury punktu rosy.
Podsumowanie
- Istotą prawidłowego działania wentylacji jest skuteczne usuwanie wraz z wywiewanym powietrzem nadmiaru zanieczyszczeń, w tym wilgoci, dwutlenku węgla i zapachów, dlatego konieczna jest dbałość o jej sprawne działanie.
- Na zapewnienie prawidłowej wentylacji należy szczególną uwagę zwracać podczas prac termomodernizacyjnych, gdyż zwiększenie szczelności termicznej obiektu często powoduje zaburzenie działania wentylacji, a nawet może być przyczyną jej zaniku. Tak też dzieje się w przypadku szczelnej stolarki okiennej i drzwiowej, która przy zastosowaniu wentylacji grawitacyjnej redukuje wymianę powietrza w pomieszczeniach.
- Jakkolwiek woda w postaci pary wodnej występuje naturalnie w powietrzu wewnętrznym pomieszczeń, w przypadku znacznych wartości wilgotności powietrza istnieje ryzyko jej wykroplenia na chłodnych powierzchniach obiektu budowlanego.
- Jest to sytuacja niekorzystna, gdyż sprzyja rozwojowi grzybów pleśniowych.
- Pojawienie się nadmiaru wilgoci w przegrodach budowlanych jest również niepożądane, gdyż zawilgocenie przegród sprzyja:
— zwiększeniu intensywności procesów korozyjnych (korozja mechaniczna, biologiczna, chemiczna),
— pogorszeniu właściwości fizyko-mechanicznych materiałów oraz stanu higieniczno-sanitarnego pomieszczeń [2]. - Zwiększenie wilgotności przegród intensyfikuje wymianę ciepła i zwiększa straty ciepła w okresie zimowym.
Według normy [9] pomieszczenia przeznaczone do stałego i czasowego pobytu ludzi powinny mieć zapewniony dopływ co najmniej 20 m3/h powietrza zewnętrznego dla każdej przebywającej w nich osoby dorosłej i 15 m3/h dla dziecka, natomiast pokoje klimatyzowane oraz wentylowane o nieotwieranych oknach – co najmniej 30 m3/h na każdą osobę.
Dla porównania wg ASHRAE (USA) strumień świeżego powietrza dostarczany do pomieszczenia dla jednej osoby nie powinien być mniejszy niż 36 m3/h.
- Należy pamiętać, że niedopuszczalne jest zasłanianie kratek wentylacyjnych, tym bardziej kiedy w sali gimnastycznej stosowana jest wyłącznie wentylacja grawitacyjna.
- Zastosowanie wentylacji mechanicznej lub klimatyzacji–wentylacji i prawidłowa ich eksploatacja umożliwia utrzymywanie parametrów cieplno-wilgotnościowych powietrza w pomieszczeniu i jakości tego powietrza na odpowiednim poziomie.
- Właściwy mikroklimat w szkolnych salach gimnastycznych niewątpliwie wpływa pozytywnie na ćwiczących uczniów.
Literatura
- Kaiser K., Wentylacja i klimatyzacja. Wymagania prawne, projektowanie, eksploatacja, Wyd. Masta, Gdańsk 2015.
- Kaiser K., Kondensacja wilgoci na powierzchni i we wnętrzu przegród budowlanych, „TCHiK” nr 6–7/2014, s. 248–253.
- Kaiser K., Oddziaływanie dwutlenku węgla na organizm człowieka i stężenie CO2 w pomieszczeniach wentylowanych, „TCHiK” nr 6–7/2015, s. 229–237.
- Kaiser K., Mikroklimat sal lekcyjnych, „TCHiK” nr 1–2/2017, s. 7–12.
- Kaiser K., Wolski A., Hałas i zanieczyszczenia w wentylacji, Wyd. Masta, Gdańsk 2011.
- Kaiser K., Wolski A., Wentylacja mechaniczna pomieszczeń usługowych: zakładów fryzjerskich, kosmetycznych, tatuażu i odnowy biologicznej, „TCHiK” nr 6–7/2008, s. 253–265.
- Wolański N. red., Biomedyczne podstawy rozwoju i wychowania, PWN, Warszawa 1979.
- Pośniak M., Jankowska E., Kowalska J., Golofit-Szymczak M., Jankowski T., Kształtowanie jakości powietrza w pomieszczeniach szkolnych, CIOP, Warszawa 2010.
- PN-83/B-03430/Az:2000 Wentylacja w budynkach mieszkalnych, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej.