Zagospodarowanie i odzysk wody deszczowej i szarej

Żyjemy w czasach rosnących problemów z dostępem do wody – Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) ostrzega, że zapotrzebowanie na wodę pitną wzrośnie o 55% do 2050 roku, kiedy to już 40% mieszkańców Ziemi zacznie odczuwać jej niedobór [10]. Zmiany klimatyczne powodują coraz częstsze występowanie ekstremalnych zjawisk pogodowych (nawalne deszcze, powodzie, susze), które negatywnie wpływają na hydrosferę i dostępność zasobów wodnych. Prognozy ekonomiczne wskazują, że cena wody będzie rosła i tym samym odprowadzanie ścieków będzie bardziej kosztowne.

Tymczasem dużo wartościowej wody, spełniającej wymagania jakościowe dla wody zdatnej do spożycia przez ludzi, zużywamy na cele inne niż spożywcze czy higieniczne. Są to m.in.: spłukiwanie miski ustępowej, porządki (np. mycie podłóg i okien), podlewanie ogrodów i upraw, czynności gospodarcze, np. mycie posadzek, dróg czy chodników. Przykładowo woda przeznaczona do spłukiwania miski ustępowej stanowi ok. 30% całkowitego zużycia wody w gospodarstwie domowym [4] – przyjmując średnie zużycie 100 dm³/d/M (norma dziennego zużycia wody w Polsce wynosi 80–160 dm³/d/M wg rozporządzenia [11]), można określić, że w swoim domu każdy zużywa dziennie ok. 30 dm³ wody tylko na spłukiwanie miski ustępowej. W niektórych budynkach (np. biurowych) spłukiwanie misek i pisuarów stanowi główną część zużycia wody. Wodę o jakości wody pitnej przeznacza się także na mycie samochodów (zgodnie z rozporządzeniem [11] 175 dm³ wody na mycie samochodu osobowego i 500 dm3 wody na mycie samochodu ciężarowego) oraz podlewanie upraw (normy według rozporządzenia [11] wskazane zostały w tabeli 1).

Biorąc pod uwagę rosnące problemy z wodą pitną, jak i skalę jej wykorzystania na inne cele, nie powinno się bagatelizować żadnego sposobu zarówno zmniejszania ilości zużywanej wody, jak i przywracania jej do obiegu. W skali budynków takimi sposobami są nie tylko wodooszczędne rozwiązania techniczne i zachowania użytkowników, ale też stosowanie do celów innych niż spożywcze i higieniczne wody „odzyskanej”. W budownictwie są dwie możliwości odzyskiwania wody – po pierwsze wód opadowych, po drugie odpływów z umywalek, wanien, pralek i zmywarek (ścieki szare). Po odpowiednim oczyszczeniu w instalacji budynkowej woda taka może być przeznaczona głównie do następujących celów:

• woda opadowa – podlewanie ogrodu, mycie samochodów, okien czy podłóg, pranie;
• oczyszczone ścieki szare – spłukiwanie miski ustępowej, prace porządkowe.

Do zastosowania każdego z tych rodzajów odzyskanej wody trzeba na terenie inwestycji przewidzieć instalację dualną (podwójną), czyli zintegrowany system zaopatrzenia w wodę, który umożliwia zarówno stosowanie wody wodociągowej, jak i powtórne wykorzystanie wody szarej czy deszczowej [6]. Według różnych oszacowań dzięki stosowaniu tych instalacji można oszczędzić nawet do 60% użytkowanej wody.

Prawne problemy ze ściekami szarymi (wodą szarą)

W opracowaniach dotyczących ponownego wykorzystania odpływów z przyborów sanitarnych pojawia się zarówno określenie „ścieki szare”, jak i „woda szara”. Jednak w polskim prawie funkcjonuje tylko określenie „ścieki szare”. Choć nie zostało zdefiniowane w żadnej ustawie ani rozporządzeniu, występuje w normie PN-EN 12056-1:2002 [9] dotyczącej systemów kanalizacji grawitacyjnej wewnątrz budynków, która jest przywołana w Załączniku nr 1 do Warunków Technicznych [12]. W normie tej wskazuje się, że ścieki bytowe dzielą się na ścieki czarne i szare, a ścieki szare to „ścieki niezawierające fekaliów i moczu”.

Na ścieki szare złożą się odpływy z wanien, natrysków, umywalek, pralek automatycznych i zmywarek [9]. W normie wskazano także system IV – instalację kanalizacyjną odprowadzającą oddzielnymi układami ścieki czarne i ścieki szare (rys. 1). Widać, że do pionu ścieków szarych kierowane są odpływy z wanien i umywalek.

Powszechnie występujące określenie „woda szara” stosowane jest głównie przez firmy zajmujące się dostawą urządzeń (zapewne ze względu na lepszy wydźwięk „odzysku wody szarej”), ale też przez osoby edukowane na materiałach anglojęzycznych, gdzie stosuje się określenie „greywater”. Dr inż. Jarosław Chudzicki z Politechniki Warszawskiej zwraca uwagę, że analogia ta nie jest słuszna – tak jak „wastewater” to w języku polskim „ścieki”, a nie „woda zużyta”. Uważa także, że samo pojęcie „woda szara” mogłoby wejść do oficjalnej terminologii i oznaczać „ścieki szare po procesach ich oczyszczania i dezynfekcji, gotowe do powtórnego wykorzystania w obiekcie budowlanym” [3]. Takie rozróżnienie słownikowe mogłoby ułatwić sformułowanie definicji i wymagań prawnych (np. dotyczących jakości „wody szarej” po oczyszczeniu) oraz usprawnić proces projektowy, choćby dzięki możliwości jednoznacznego wskazania, do czego służą przewody czy zbiorniki magazynowe.

Jednak główny problem z instalacjami do oczyszczania i powtórnego wykorzystania ścieków szarych nie polega na niejasnościach słownikowych. Recykling ścieków szarych nie jest w żaden sposób uregulowany w prawie polskim, co powoduje obawy przed jego stosowaniem zarówno potencjalnych inwestorów i użytkowników, jak i projektantów. Jedyną furtką jest zastosowanie tych rozwiązań w budynkach spełniających wymogi certyfikacji wielokryterialnej LEED lub ­BREEAM. Instalacja dualna jest wówczas traktowana jako nowatorska koncepcja rozwiązania technicznego i jako taka może być wpisana do indywidualnej dokumentacji projektowej, zgodnie z ustawą o wyrobach budowlanych [14]. Autorzy projektów odwołują się do przepisów i wymagań zagranicznych – zwykle do starannie opracowanych norm brytyjskich dotyczących projektowania i wymagań dla instalacji transportujących ścieki szare [1, 2].

Uregulowanie stosowania instalacji dualnych w aktach prawnych jest od wielu lat postulowane przez środowiska zajmujące się racjonalizacją użytkowania wody czy nowoczesnymi instalacjami wodociągowo-kanalizacyjnymi.

Przygotowanie ścieków szarych do ponownego użytku

Ścieki szare wymagają odpowiedniego przygotowania i warunków przechowywania przed ich ponownym wykorzystaniem. Zgodnie z definicją, nie powinny one zawierać bakterii kałowych (wskaźnikowe E.coli), jednak prowadzone w Europie badania wskazują, że bakterie takie są w wodzie szarej obecne [13]. Dlatego oczyszczanie ścieków szarych powinno uwzględniać także dezynfekcję.

Jak wskazują badania, ścieki szare cechują się też zmienną wartością ChZT (chemicznego zapotrzebowania na tlen), czyli zawartością zanieczyszczeń organicznych. Wartość ta zależy od pochodzenia ścieków szarych. Jest wyższa dla odpływów z pralek czy zmywarek niż dla odpływów z wanien czy umywalek w związku z zastosowanymi środkami chemicznymi. Wpływa to na czas zagniwania ścieków – w przypadku odpływów z wanien czy umywalek jest to 3–5 dni, a dla pralek, zmywarek czy ścieków mieszanych do 1 doby [3]. Aby zabezpieczyć instalację przed tym zjawiskiem, należy albo zaplanować odpowiednio mały zbiornik wody oczyszczonej (instalacje domowe), albo uwzględnić jej napowietrzanie w zbiorniku (instalacje w większych budynkach).

Układ technologiczny oczyszczania ścieków szarych obejmuje więc napowietrzanie, cedzenie (oczyszczanie mechaniczne za pomocą krat i sit) i sedymentację, po której następuje oczyszczanie biologiczne lub dezynfekcja chemiczna. Oczyszczanie biologiczne może zachodzić na filtrach membranowych, gdzie następuje eliminacja bakterii i wirusów oraz ultrafiltracja. Na rynku dostępne są gotowe (modułowe) systemy filtracyjne, które umożliwiają stworzenie instalacji odpowiadającej potrzebom konkretnego budynku, ale także realizację projektów wieloetapowych lub rozbudowę [5].

Projektowanie instalacji dualnej (ścieki szare) – podstawy

W uproszczeniu: działanie instalacji dualnej polega na tym, że zużyta woda z wybranych przyborów sanitarnych, np. umywalki, wanny czy pralki, jest oczyszczana (filtrowana i dezynfekowana), a następnie kierowana do zbiornika wody oczyszczonej. Objętość tego zbiornika dobierana jest tak, by przy spełnieniu zapotrzebowania na wodę oczyszczoną uniknąć zagniwania ścieków. Ze zbiornika poprowadzona jest instalacja wody oczyszczonej, do której podłączone są urządzenia sanitarne, takie jak miska ustępowa czy zawór czerpalny na potrzeby gospodarcze (nie higieniczne i spożywcze). Kiedy występuje zapotrzebowanie na wodę, pompa tłoczy wodę ze zbiornika do odpowiedniego urządzenia. Dla urządzeń przewidziane jest także zasilanie zapasowe z instalacji wody pitnej, uruchamiane w przypadku niedoboru wody w zbiorniku magazynowym.

W ofercie producentów urządzeń sanitarnych pojawiają się także tzw. rozwiązania zintegrowane (zblokowane). Są one przeznaczone przede wszystkim do mniejszych instalacji, np. dużych mieszkań czy domów. Miska, zbiornik wody płuczącej oraz umywalka są połączone w jedno urządzenie. Odpływ z umywalki przepływa przez moduły filtracyjny i dezynfekujący, po czym jest gromadzony w zbiorniku wody oczyszczonej, skąd zasila zbiornik wody płuczącej. W przypadku braku wody oczyszczonej w zbiorniku miska może zostać spłukana wodą wodociągową. Dzięki temu zużycie wody – według oszacowań jednego z producentów takich rozwiązań – zmniejsza się o 25% [5].

Projekt systemu recyklingu ścieków szarych najlepiej przewidzieć na etapie projektu budynku, ponieważ wymaga on innego podejścia do instalacji sanitarnej – wodociągowej i kanalizacyjnej – a także zaplanowania miejsca na zbiornik wody oczyszczonej. Dla projektanta ważne będą następujące zagadnienia:

• prawidłowe oszacowanie ilości wody [dm³/d], którą można odzyskać z danej instalacji. Ze względu na procesy oczyszczania czy problemy związane z ryzykiem zagniwania ścieków należy mądrze określić, z których przyborów mają być odzyskiwane ścieki szare – np. uzasadnione może się okazać wyłączenie z tej instalacji pralek, zmywarek czy zlewozmywaków kuchennych;
• dobranie wielkości instalacji do zapotrzebowania budynku na wodę odzyskiwaną. Wymaga to określenia, które urządzenia (np. zbiornik wody płuczącej miski ustępowej, zawór do węża do podlewania, zawór do prac gospodarczych) i w jakiej liczbie będą zasilane wodą oczyszczoną;
• zaprojektowanie instalacji kanalizacji jako systemu IV [9], z oddzielnym pionem ścieków szarych;
• zaprojektowanie instalacji wodociągowej z uwzględnieniem nie tylko przewodów wody oczyszczonej, ale też zasilania zapasowego z instalacji wody pitnej. Zgodnie z normą PN-EN 1717:2003 [10] instalację wody pitnej trzeba zabezpieczyć przed wtórnym zanieczyszczeniem przez przepływ zwrotny. Jeśli konieczne jest połączenie instalacji wody pitnej i wody oczyszczonej, co może mieć miejsce przy doprowadzeniu przewodu zasilającego wody pitnej, można je zrealizować wyłącznie za pośrednictwem przerwy powietrznej (zabezpieczenia z grupy A);
• uwzględnienie zbiornika do magazynowania wody oczyszczonej – zwykle na dolnych kondygnacjach lub pod ziemią – którego wielkość zależeć będzie od wielkości instalacji, ale też przyjętej technologii oczyszczania ścieków szarych;
• zaplanowanie układu technologicznego oczyszczania ścieków szarych wraz z reżimem jego eksploatacji i kontroli.

Instalacja dualna z wykorzystaniem ścieków szarych sprawdzi się bardzo dobrze w budynkach o wysokiej produkcji takich ścieków i dużym zapotrzebowaniu na wodę. Będą to przede wszystkim hotele, osiedla wielorodzinne, budynki zakwaterowania zbiorowego, kompleksy biurowe oraz budynki użyteczności publicznej. Przykładowo zużycie wody w koszarach przyjmuje się jako 200 dm³/d/żołnierza zawodowego [11].

Wielkość takich instalacji wynosi od 2 tys. do 50 tys. dm³/d wody oczyszczonej. W zależności od wielkości instalacji, aktualnych kosztów wody oraz rzeczywistego zużycia wody oczyszczonej amortyzacja instalacji recyklingu ścieków szarych wynosi od 2 do 5 lat [7].

Pod względem eksploatacyjnym instalacja dualna wymaga corocznej kontroli oraz okresowego (wskazanego przez producenta) serwisu urządzeń oczyszczających ścieki szare (np. usunięcie zgromadzonych zanieczyszczeń). Niektóre systemy technologiczne wyposażone są w tzw. rozwiązania inteligentne, w tym z zakresu IoT (internetu rzeczy), które pozwalają na bieżący nadzór zdalny ze strony dostawcy urządzeń.

Woda szara na przykładzie – Hotel Radisson Blu

Zużycie wody w hotelach wynosi, w zależności od kategorii obiektu, 80–200 dm³/d/miejsce noclegowe – jest to normatyw polski [11], szacowane zużycie w Europie jest nawet wyższe. Zapotrzebowanie na wodę wzrasta, jeśli hotel oferuje duże tereny zielone (np. pola golfowe), strefę wellness czy basen. Dlatego instalacja odzysku ścieków szarych sprawdzi się w hotelach szczególnie dobrze – według szacunków brytyjskiej Environment Agency (EA) obiekty te mogą zaoszczędzić nawet 50% kosztów wody [7]. Przykładem takiego rozwiązania w Polsce jest pięciogwiazdkowy hotel Radisson Blu w Zakopanem (oddany w 2019 roku). Tamtejsza instalacja recyklingu ścieków szarych o wydajności 20 m³/d i powierzchni 50 m² stanowi jedną z największych tego typu realizacji wewnątrzbudynkowych w Polsce. Obsługuje 158 pokoi i 68 apartamentów.

Do oczyszczenia wody zastosowano bioreaktory membranowe MBR, na których zachodzi oczyszczanie biologiczne oraz ultrafiltracja – dzięki temu woda po oczyszczeniu jest wolna od frakcji stałej (zawiesin) i zanieczyszczeń biologicznych (bakterii i wirusów). Oczyszczona woda jest przechowywana w zbiorniku wody oczyszczonej. Szczególnym wyzwaniem podczas realizacji instalacji było wykorzystanie istniejącego już zbiornika betonowego. Filtry membranowe (do ultrafiltracji) oraz zbiorniki z tworzyw sztucznych na wodę oczyszczoną umieszczono w piwnicach, poza zbiornikiem betonowym.

Całkowity koszt instalacji wyniósł ok. 100 tys. euro, co przy oszczędności ok. 20 tys. dm³ wody dziennie powinno zapewnić amortyzację w ciągu 5 lat (szacunki wykonawcy) [7].

Bezcenna woda deszczowa

O ile „ścieki szare” wywołują u inwestorów i projektantów wiele wątpliwości, o tyle odzysk wody deszczowej jest rozwiązaniem przyjmowanym w projektach stosunkowo chętnie, mimo dłuższego (4–7 lat) czasu amortyzacji. W przeciwieństwie do instalacji odzyskujących ścieki szare, instalacje odzyskujące wodę deszczową są uwzględnione w Warunkach Technicznych, co bardzo ułatwia życie projektantom i dodaje odwagi inwestorom:

„W przypadku wykorzystywania wód opadowych, gromadzonych w zbiornikach retencyjnych, do spłukiwania toalet, podlewania zieleni, mycia dróg i chodników oraz innych potrzeb gospodarczych należy dla tego celu wykonać odrębną instalację, niepołączoną z instalacją wodociągową” [12].

Popularność systemów do odzysku „deszczówki” wiąże się także ze względami praktycznymi – nie tylko ekonomicznymi związanymi z oszczędnością wody pitnej.

Jedną z takich sytuacji jest brak możliwości odprowadzenia wód deszczowych z działki – może to uniemożliwić rozpoczęcie budowy obiektu. Należy wówczas sięgnąć po alternatywny system zagospodarowania wód deszczowych – ich odzysk jest jednym z najlepszych rozwiązań. Inny aspekt odzyskiwania wód opadowych związany jest z nowelizacją Prawa wodnego [15]. W jego rozumieniu woda opadowa już nie jest ściekiem, a za jej odprowadzanie do wód systemem kanalizacji deszczowej i zbiorczej pobierana jest opłata. Składnik zmienny tej opłaty zależy od obecności urządzeń do retencjonowania wody. Wszelkie działania prowadzące do zagospodarowania wody, jej rozsączania lub recyklingu będą wpływały na stawkę tej opłaty.

Wodę opadową definiuje się następująco:

• „wody opadowe lub roztopowe – rozumie się przez to wody będące skutkiem opadów atmosferycznych” – ustawa Prawo wodne [15];
• „wody opadowe – wody powstające w wyniku naturalnych opadów atmosferycznych, które nie zostały umyślnie zanieczyszczone” – norma „kanalizacyjna” [9].

W definicji normowej wskazana została – choć bardzo ogólnie – kwestia czystości wód opadowych. Czystość wody deszczowej zależy od jakości powietrza, ale też od powierzchni odbierającej. Najlepiej zatem korzystać z wody deszczowej w miejscu jej powstania. Tylko wtedy spełniony jest warunek zachowania jej odpowiedniej jakości – inaczej woda opadowa spłukuje z różnych obszarów (stacje benzynowe, drogi, składowiska odpadów etc.) substancje niebezpieczne, w tym związki ropopochodne czy jony metali ciężkich.

Instalacje do odzysku wody deszczowej

W zależności od przewidzianego zakresu stosowania wód deszczowych, można wyróżnić następujące systemy do jej odzysku:

• ogrodowy, w którym woda wykorzystywana jest nie tylko do podlewania i zraszania ogrodów, ale też do mycia pojazdów czy do celów porządkowych;
• budynkowy, w którym wodę wykorzystuje się do celów „wewnętrznych” – spłukiwanie misek ustępowych, cele porządkowe i gospodarcze, a nawet pranie (woda deszczowa jest wodą miękką, więc dobrze nadaje się do mycia powierzchni, np. szklanych i do prania);
• mieszany.

Najważniejszym kosztem inwestycyjnym w przypadku odzysku wód opadowych jest zbiornik magazynujący wodę. Zbiorniki, dostępne w różnych kształtach i wykonaniach materiałowych, mogą zostać umieszczone na powierzchni terenu, pod powierzchnią terenu oraz wewnątrz budynku. Lokalizacja związana jest z wielkością zbiornika i głównym przeznaczeniem instalacji. Wielkość zbiornika zależy nie tylko od wielkości zapotrzebowania na wodę deszczową w obiekcie, ale też od warunków klimatycznych i pogodowych na danym terenie. Należy uwzględnić z jednej strony fakt, że opady występują w sposób nierównomierny i nieprzewidywalny, a z drugiej – że ze względu na zmiany klimatyczne rośnie prawdopodobieństwo występowania deszczów nawalnych. Dlatego np. dla budynków komercyjnych przyjmuje się zbiornik magazynowy zapewniający pełną sprawność systemu przez 20–30 dni.

W skład instalacji do odzysku wody deszczowej wchodzą także:

• układ urządzeń filtracyjnych zamontowany przed wejściem do zbiornika magazynowego. Filtracja powinna zapewnić wodę wolną od frakcji stałej oraz zanieczyszczeń biologicznych, klarowną i bezwonną. Proces filtracji powinien obejmować procesy mechaniczne i biologiczne;
• sterowalna pompa zatapialna w zbiorniku;
• centrala wody deszczowej – układ pompowy wyposażony w zbiornik buforowy łączący instalację odzysku wody deszczowej z instalacją wody pitnej. Ze względu na ochronę instalacji wodociągowej przed przepływem zwrotnym połączenie to wykonuje się z użyciem zaworu elektromagnetycznego z przerwą powietrzną (zabezpieczenie z grupy A) [10]. Centrala może być zblokowana w kompaktowe urządzenie z hydroforem lub mieć charakter hybrydowy (hydrofor i pozostałe urządzenia zblokowane).

Woda deszczowa, zbierana z dachu podczas opadów odpowiednim systemem rur, przechodzi przez układ filtracyjny i gromadzona jest w zbiorniku magazynowym. Podczas pracy instalacji pompa zatapialna w zbiorniku otrzymuje sygnał od centrali wody deszczowej o zapotrzebowaniu na wodę i rozpoczyna tłoczenie wody ze zbiornika. Jeśli woda w zbiorniku magazynowym przekroczy określony poziom (np. 15 cm), centrala wody deszczowej pobiera wodę z instalacji wodociągowej.

Dobór instalacji do odzysku wody deszczowej

Zaprojektowanie instalacji wody deszczowej jest dla projektanta zadaniem stosunkowo prostym, choć wymaga oczywiście staranności przy wyborze poszczególnych komponentów. Ważne tu będą:

• ocena zasadności stosowania systemu odzysku wody deszczowej, zależna od średnich (historycznych i prognozowanych) warunków pogodowych na danym terenie oraz od rodzaju dachu – np. dla dachów zielonych odzysk jest ograniczony ze względu na retencję wody przez roślinność;
• prawidłowa ocena zapotrzebowania na odzyskaną wodę deszczową, wymagająca uwzględnienia rodzaju, liczby i intensywności użytkowania punktów poboru;
• prawidłowy dobór zbiornika magazynowego – chodzi nie tylko o jego wielkość odpowiednią do zapotrzebowania i uwzględniającą nierównomierność opadów, ale też o możliwości posadowienia zależne od poziomu wód gruntowych. Przykładowo zbyt głębokie posadowienie zbiornika może oznaczać wysokie koszty pompowania wody;
• dobór układu filtracyjnego – pod względem wymiarowania uwzględnia się wielkość i materiał zlewni (czyli powierzchni dachu). Ważne jest też dobranie rozwiązania o wysokiej jakości, które będzie skutecznie pracować przez wiele lat;
• dobór mocy układów pompowych (pompy zatapialnej w zbiorniku i centrali wody deszczowej).

Systemy odzysku wód deszczowych projektuje się dla wielu rodzajów budynków, szczególnie takich z płaskimi dachami o dużej powierzchni – będą to przede wszystkim budynki przemysłowe, szczególnie logistyczne. Instalacje takie coraz częściej pojawiają się także w centrach handlowych, budynkach mieszkalnych oraz w obiektach użyteczności publicznej czy przemysłowych.

Przyszłość odzysku wody

Najbardziej ekonomiczne wydaje się jednoczesne odzyskiwanie wody deszczowej i wody ze ścieków szarych w obrębie jednej inwestycji. Po pierwsze, cele, na które użytkuje się odzyskaną wodę każdego rodzaju, do pewnego stopnia różnią się, więc systemy te się uzupełniają. Po drugie, ze względu na nierównomierność opadów, a jednocześnie bieżący dostęp do ścieków szarych w układzie połączonym możliwe jest zmniejszenie objętości zbiornika magazynującego wodę deszczową.
Ze względu na nowe ujęcie wody deszczowej w Prawie wodnym można się spodziewać rosnącego zainteresowania zastosowaniem systemów odzysku deszczówki wśród inwestorów. Jeśli natomiast odzysk ścieków szarych ma zyskać na popularności wśród twórców budynków niecertyfikowanych, musiałby zostać uwzględniony w aktach prawnych. Ze względu na wciąż raczkującą popularność tych rozwiązań są one stosunkowo kosztowne. Inwestor będzie zainteresowany przede wszystkim rachunkiem ekonomicznym, bilansującym wielkość inwestycji z prognozowanymi oszczędnościami.

Literatura

1. BS 8525-1:2010 Greywater Systems – Part 1: Code of Practice.
2. BS 8525-2:2011 Greywater Systems – Part 2: Specification and method of test for treatment equipment.
3. Chudzicki Jarosław, Malesińska Agnieszka, Instalacje do powtórnego wykorzystania ścieków szarych w aspekcie certyfikatów energetycznych w budownictwie, „WARUNKI TECHNICZNE.PL” nr 4(10)/2015, s. 30–34.
4. Chudzicki Jarosław, Sosnowski Stanisław, Instalacje wodociągowe – projektowanie, wykonanie, eksploatacja. Wyd. Seidel-Przywecki, wydanie III, Warszawa 2011.
5. Materiały firm: Green Water Solutions, MPI, Roca.
6. Merc Konrad, Stępniak Longina, Instalacje dualne jako alternatywa dla tradycyjnych instalacji wodociągowo-kanalizacyjnych, „Inżynieria i Ochrona Środowiska” t. 18, nr 4, 2015, s. 549–562.
7. Nowy Radisson Blu w Zakopanem stawia na instalację recyklingu wody szarej w luksusowym hotelu, http://www.greenwatersolutions.pl/aktualnosci/systemy-szarej-wody-w-hotelarstwie (dostęp: 15.01.2020).
8. PN-EN 1717:2003 Ochrona przed wtórnym zanieczyszczeniem wody w instalacjach wodociągowych i ogólne wymagania dotyczące urządzeń zapobiegających zanieczyszczeniu przed przepływem zwrotnym
9. PN-EN 12056-1:2002 Systemy kanalizacji grawitacyjnej wewnątrz budynków. Część 1: Postanowienia ogólne i wymagania.
10. Polska Fundacja Zasobów Wodnych, Zasoby wody, http://www.pfozw.org.pl/kategoria-zrodel-wiedzy/zasoby-wody (dostęp: 10.01.2020).
11. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 14 stycznia 2002 r. w sprawie określania przeciętnych norm zużycia wody (DzU 2002, nr 8, poz. 70).
12. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU 2019, poz. 1065).
13. Umiejewska Katarzyna, Woda szara – alternatywa dla tradycyjnych instalacji, „WARUNKI TECHNICZNE.PL” nr 5(31)/2019, s. 72–74.
14. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o wyrobach budowlanych (DzU 2004, nr 92, poz. 881).
15. Ustawa z dnia 20 lipca 2017 r. Prawo wodne (DzU 2017, poz. 1566).

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!