Nowa charakterystyka energetyczna – przewodnik po normach cz. 2. Obliczenia słonecznych zysków ciepła
New energy performance – the standards guide. Part 2 Solar gains calculation
Przy określaniu charakterystyki energetycznej budynku słoneczne zyski ciepła obliczane są jedynie dla przezroczystych elementów zbierających obudowy, z pominięciem wpływu powierzchni nieprzezroczystych. Przy przyjęciu miesięcznego kroku obliczeniowego może to prowadzić do znacznego niedoszacowania zapotrzebowania na energię do celów chłodzenia.
Zobacz także
jr news Nowe rozporządzenie F-gazowe
11 marca 2024 r. weszło w życie rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/573 z dnia 7 lutego 2024 r. w sprawie fluorowanych gazów cieplarnianych, zmieniające dyrektywę (UE) 2019/1937 i...
11 marca 2024 r. weszło w życie rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/573 z dnia 7 lutego 2024 r. w sprawie fluorowanych gazów cieplarnianych, zmieniające dyrektywę (UE) 2019/1937 i uchylające rozporządzenie (UE) nr 517/2014, popularnie nazywane rozporządzeniem F-gazowym. Dokument wprowadza szereg zmian istotnych dla branży chłodnictwa, ale też klimatyzacji i pomp ciepła.
Waldemar Joniec Wymagania prawne i wytyczne dotyczące projektowania wentylacji w tunelach
Nad bezpieczeństwem użytkowników tuneli drogowych czuwają systemy detekcji dymu, temperatury i gazów, a nawet pracownicy centrum zarządzania monitorujący sytuację przez 24 godziny na dobę i 365 dni w roku....
Nad bezpieczeństwem użytkowników tuneli drogowych czuwają systemy detekcji dymu, temperatury i gazów, a nawet pracownicy centrum zarządzania monitorujący sytuację przez 24 godziny na dobę i 365 dni w roku. Na co dzień spotykamy się m.in. z zakazami wjazdu do tunelu, zmianami prędkości poruszania się w nim czy wyłączeniem pasów ruchu z powodu kolizji lub prowadzonych robót. Największym zagrożeniem w tunelu jest jednak pożar pojazdu i to na wypadek takiej sytuacji tworzone są systemy bezpieczeństwa,...
Janusz Starościk news Dyrektywa w sprawie charakterystyki energetycznej budynków EPBD – co oznacza dla branży instalacyjno-grzewczej?
W dniu 12 marca 2024 dyrektywa w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (EPBD) została przyjęta przez Parlament Europejski zdecydowaną większością głosów (370 za, 199 przeciw) w postaci, o której...
W dniu 12 marca 2024 dyrektywa w sprawie charakterystyki energetycznej budynków (EPBD) została przyjęta przez Parlament Europejski zdecydowaną większością głosów (370 za, 199 przeciw) w postaci, o której informowaliśmy pod koniec 2023 roku. Teraz ostatnim krokiem jest oficjalne przyjęcie przez Radę, co powinno nastąpić wkrótce. Następnie tekst zostanie opublikowany w Dzienniku Urzędowym UE i wejdzie w życie dwadzieścia dni później.
Charakterystyka energetyczna budynku zawiera ocenę zużycia energii na potrzeby ogrzewania, chłodzenia, wentylacji pomieszczeń, przygotowania ciepłej wody użytkowej, oświetlenia wbudowanego oraz pracy urządzeń wspomagających systemy techniczne budynku [1].
W przypadku systemu ogrzewania potrzeby energetyczne związane z zapewnieniem wymaganego komfortu termicznego użytkownika wynikają z ilości energii potrzebnej do pokrycia strat ciepła przez przenikanie przez przegrody oraz na podgrzanie powietrza wentylacyjnego, pomniejszonej o wygenerowane w danej strefie zyski ciepła (1). W obliczeniach potrzeb chłodniczych powstające zyski ciepła pomniejsza się o możliwe do wykorzystania straty ciepła (2).
(1)
(2)
gdzie:
Qnd – zapotrzebowanie na energię użytkową, kWh/m-c;
Qht – straty ciepła przez przenikanie i wentylację, kWh/m-c;
h – współczynnik wykorzystania,
Qgn – całkowite zyski ciepła, kWh/m-c.
Indeksy: H – ogrzewanie, C – chłodzenie.
Całkowite zyski ciepła stanowią sumę zysków od użytkowników, urządzeń, procesów technologicznych i oświetlenia sztucznego oraz zysków słonecznych. Wielkość zysków słonecznych uzależniona jest od dostępności promieniowania słonecznego w danej lokalizacji, orientacji powierzchni zbierających i ich charakterystyk w zakresie przepuszczalności, przenikania i absorpcji ciepła oraz powstającego zacienienia [1,8].
Tabela 1. Zestawienie zależności obliczeń zysków ciepła od nasłonecznienia wg metodyki obliczeń charakterystyki energetycznej budynków [9] oraz PN-EN ISO 13790 [8]
Zyski słoneczne w bilansie potrzeb cieplnych budynku
W metodyce obliczeń charakterystyki energetycznej budynków słoneczne zyski ciepła określono zależnością (3) (tabela 1) wskazaną bezpośrednio w rozporządzeniu [9] oraz uzupełniającym odniesieniem do normy przedmiotowej PN-EN ISO 13790 [8], określającym sposób wyznaczania poszczególnych wielkości wzoru (3).
W przyjętym ujęciu zyski słoneczne wyznaczane są na podstawie udziału powierzchni elementu przezroczystego w całkowitym polu powierzchni komponentu C, całkowitego pola powierzchni komponentu A, natężenia promieniowania słonecznego I na płaszczyznę o danej orientacji i nachyleniu do poziomu, współczynnika całkowitej przepuszczalności promieniowania słonecznego ggl oraz współczynników zacienienia Fsh,gl i Fsh.
W zależności (3) pominięto składową zysków słonecznych powstających na powierzchniach nieprzezroczystych (8), bilansowaną w ujęciu normowym [8], oraz strumień ciepła od nasłonecznienia z przyległej przestrzeni nieogrzewanej (4).
W tabeli 1 zestawiono zależności opisujące zyski ciepła od nasłonecznienia według wprowadzonej w 2014 r. metodyki obliczeń charakterystyki energetycznej budynków [9] oraz normy PN-EN ISO 13790:2009 dotyczącej energetycznych właściwości użytkowych budynków [8].
W obliczeniach zysków ciepła od promieniowania słonecznego energia promieniowania słonecznego I, w odróżnieniu od dotychczas stosowanych zasad, przyjmowana jest na płaszczyznę nachyloną do poziomu odpowiednio do ustawienia powierzchni przezroczystej generującej słoneczne zyski ciepła.
Dostępne dane typowego roku meteorologicznego [12] określają natężenie promieniowania słonecznego na płaszczyznę poziomą oraz odpowiednio odchyloną od poziomu o kąt 30, 45, 60 oraz 90° (rys. 1) i zestawione są w statystykach miesięcznych stanowiących sumy natężenia promieniowania słonecznego z danego okresu (miesiąca).
Rys. 1. Nachylenie do poziomu powierzchni przegrody zbierającej:
a) wg starej metodyki obliczeń z wykorzystaniem współczynnika korygującego kα – inne nachylenie niż 90 stopni względem poziomu;
b) aktualnej metodyki obliczeń [8]
Źródło: rys. autorów
Przy obliczeniach należy zwrócić uwagę na zróżnicowanie miana, w jakim przyjmowana jest energia promieniowania słonecznego:
-
W/(m2 m-c) – statystyki miesięczne typowego roku meteorologicznego,
-
kWh/(m2 m-c) – do wzoru (3),
-
W/m2 – do obliczeń wg normy PN-EN ISO 13790 i zależności (4).
Norma PN-EN ISO 13790 przy braku krajowych danych szczegółowych określa przybliżone wartości współczynników, jak np. Fw czy ggl. Współczynniki te nie zostały sprecyzowane dla warunków polskich, a wartości przybliżone z PN-EN ISO 13790 zostały przeniesione, często niedokładnie, do polskich przepisów techniczno-budowlanych.
Jako przykład może służyć powołanie w warunkach technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [10], wartości typowych całkowitej przepuszczalności promieniowania słonecznego dla zwykłych typów oszklenia z pominięciem informacji, że przytoczone wartości odnoszą się do płaszczyzny normalnej do promieniowania słonecznego i powinny zostać skorygowane zgodnie z zależnością (9).
W tabeli 2 zestawiono typowe wartości współczynnika przepuszczalności promieniowania słonecznego charakterystyczne dla promieniowania słonecznego padającego pod kątem prostym do oszklenia oraz wyznaczone z nich wartości skorygowane zgodnie z zależnością (9).
Zestawione wartości odnoszą się do szkła o powierzchni czystej, niebarwionej i nierozpraszającej. Należy jednocześnie wskazać, że przy mocno rozwiniętym rynku materiałów budowlanych i dostępnych zróżnicowanych typach szkła wielkości przytoczone w tabeli powinny być traktowane jedynie w sposób przybliżony.
Współczynnik g powinien być określony na podstawie certyfikatu zastosowanego w przegrodzie oszklenia. Na rys. 2 przedstawiono wpływ zmienności współczynnika całkowitej przepuszczalności promieniowania słonecznego g oszklenia, o współczynniku przenikania ciepła U równym 0,7 W/(m2 K), na efektywne pole powierzchni nasłonecznionej, tj. powierzchnię równą polu powierzchni ciała doskonale czarnego mającego ten sam zysk ciepła od nasłonecznienia, co rozpatrywane pole powierzchni [8].
W analizie jako wynikową wielkość założono uzyskanie jednostkowego pola powierzchni nasłonecznionej Asol. Przy zastosowaniu oszklenia o minimalnej przepuszczalności promieniowania słonecznego (0,18) wymagane całkowite pole powierzchni przegrody przezroczystej jest ponad siedmiokrotnie większe od powierzchni okna o maksymalnym współczynniku g (0,62), przy jednoczesnej niezmienności izolacyjności termicznej
Tabela 2. Typowe wartości przepuszczalności energii promieniowania słonecznego zwykłych typów oszklenia na podstawie [8]
Rys. 2. Wymagane pole powierzchni okna przy zmiennym współczynniku g oszklenia, zapewniające uzyskanie jednostkowego efektywnego pola powierzchni nasłonecznionej (przyjęto: współczynnik zacienienia 1, udział powierzchni przeszklonej w całkowitej powierzchni komponentu 70%)
Źródło: Rys. autorów
Rys. 3. Wpływ współczynnika przepuszczalności całkowitej promieniowania słonecznego oszklenia na zapotrzebowanie energii użytkowej do ogrzewania (H) i chłodzenia (C) przykładowego budynku biurowego o powierzchni 5 tys. m2, średnim współczynniku przenikania ciepła obudowy 0,54 W/(m2 K) oraz współczynniku przeszklenia fasady 0,44
Źródło: Rys. autorów
Współczynniki redukcyjne wynikające z zacienienia elementami nieruchomymi
Ilość promieniowania słonecznego docierającego do wnętrza budynku przez element przezroczysty może być w ciągu roku optymalizowana poprzez zastosowanie ruchomych bądź stałych elementów zacieniających. Jednym z najprostszych rozwiązań jest wprowadzenie poziomych płaszczyzn, których głębokość dobierana jest tak, aby zapewnić dostępność promieniowania słonecznego do powierzchni przezroczystych w sezonie ogrzewczym i jednocześnie ograniczyć je latem (rys. 4).
Powstające zacienienie ogranicza ilość zysków słonecznych, co uwzględnia się przez czynnik zacienienia Fov w zależności (13) opisującej współczynnik zacienienia od przegród stałych powiązanych z budynkiem i od tzw. horyzontu, tj. elementów otoczenia, które mogą wpłynąć na zacienienie powierzchni zbierających.
(13)
gdzie:
Fhor – częściowy czynnik korekcyjny dla horyzontu;
Fov – częściowy czynnik korekcyjny dla elementów poziomych;
Ffin – częściowy czynnik korekcyjny dla pilastrów i innych elementów pionowych.
Częściowy czynnik zacienienia od elementów poziomych Fov [8] określony jest wzorem:
(14)
gdzie:
Fov,dir – współczynnik redukcji promieniowania bezpośredniego;
Fov,dif – współczynnik redukcji promieniowania rozproszonego.
Współczynniki redukcyjne we wzorze (14) określa się na podstawie zależności (15) i (16). Współczynnik redukcji promieniowania bezpośredniego jest wartością zmienną w skali doby i roku, zależną od kąta wzniesienia słońca. Współczynnik redukcji promieniowania rozproszonego Fov,dif jest wartością stałą dla danego elementu zbierającego.
Rys. 4. Poziomy element zacieniający pozwalający na zmianę dostępności promieniowania słonecznego do powierzchni przezroczystej w zależności od wysokości słońca nad horyzontem
Źródło: rys. autorów
W celu uproszczenia obliczeń czynnika zacienienia od elementów poziomych budynku można skorzystać z metody miesięcznej, dla której w normie PN-EN ISO 13790 [7] zostały przywołane wartości czynnika Fov w zależności od kąta a powstającego pomiędzy środkiem przegrody przezroczystej a styczną do krawędzi elementu zacieniającego (rys. 5). Wartości te są jednak wyznaczone dla szerokości geograficznych nieobejmujących terenu Polski (45°N, 55°N oraz 65°N) i słuszne są jedynie dla sezonu grzewczego [8].
Czynnik korekcyjny zacienienia do pilastrów i pionowych elementów zacieniających budynku Ffin określa się na podstawie tablic zawartych w [7], które są rozpisane dla szerokości geograficznych 45°N, 55°N oraz 65°N i tak jak w przypadku czynnika Fov mają zastosowanie tylko do obliczeń dotyczących sezonu ogrzewczego.
Rys. 5. Zacienienie powierzchni zbierającej poziomym elementem budynku na podstawie [8]
Źródło: Rys. autorów
(16)
(17)
gdzie:
a – kąt pomiędzy środkiem przegrody zbierającej a poziomym elementem zacieniającym, °;
Sh – kąt wzniesienia słońca (rys. 6).
Zacienienie od horyzontu Fhor, opisane zależnością (18) [8], uwzględnia się w przypadku, gdy kąt wzniesienia słońca jest niższy niż kąt pomiędzy środkiem liczonej elewacji a zacieniającym ją obiektem (rys. 6).
(18)
gdzie:
Rdir – bezpośrednie promieniowanie słoneczne na elewację, Wh/m2;
Rtot – całkowite promieniowanie słoneczne na elewację, Wh/m2.
Dane o elementach klimatu typowego roku meteorologicznego [12] nie zawierają niezbędnych informacji do obliczenia czynnika zacienienia od elementów horyzontu (18). Dla uproszczenia przyjąć można za bezpośrednie promieniowanie słoneczne na elewację Rdir wartość zaczerpniętą z danych meteorologicznych, określoną jako promieniowanie bezpośrednie na powierzchnię poziomą (IDH) [12].
W zestawieniach elementów klimatu typowego roku meteorologicznego promieniowanie całkowite zostało rozróżnione ze względu na strony świata oraz kąt nachylenia powierzchni zbierającej do poziomu.
Tabelaryczne zestawienie przykładowych wartości czynnika Fhor dla wybranych szerokości geograficznych, strony świata oraz kąta a powstającego pomiędzy rozpatrywaną powierzchnią zbierającą a przeszkodą w otoczeniu budynku (rys. 6) zamieszczone są w normie PN-EN ISO 13790 [8]. Jednak podane wartości są właściwe tylko dla danej lokalizacji i sezonu ogrzewczego, ponadto szerokości geograficzne, dla których zestawienie jest zasadne (45°N, 55°N, 65°N), nie obejmują terenu Polski, która leży w obrębie szerokości geograficznych 49°N i 54°N.
Rys. 6. Zacienienie powierzchni zbierającej przez elementy otoczenia budynku na podstawie [8]
Źródło: Rys. autorów
Należy również zwrócić uwagę, jak bardzo czynnik Fhor zależy od lokalnych warunków nasłonecznienia, które zmieniają się dla każdego miesiąca. Zatem w obliczeniach charakterystyki energetycznej należałoby obliczać czynnik Fhor indywidualnie dla rozpatrywanej lokalizacji.
Zgodnie z normą PN-EN ISO 13790 [8] współczynnik zacienienia od horyzontu Fhor modyfikuje tylko bezpośrednie promieniowanie słoneczne. Pozostałe dwa czynniki, tj. Fov oraz Ffin, mają wpływ zarówno na promieniowanie bezpośrednie, jak i rozproszone. Jednocześnie norma [8] wskazuje, że przyjęte cząstkowe czynniki redukcji promieniowania słonecznego łącznie mogą zbyt mocno obliczeniowo ograniczać ilość promieniowania słonecznego docierającego do powierzchni zbierającej.
Zastosowanie ruchomych urządzeń ochrony przeciwsłonecznej
Poza stałymi elementami budynku i otoczenia wpływającymi na ograniczenie dostępności promieniowania słonecznego na płaszczyźnie zbierającej ilość docierającego promieniowania można regulować urządzeniami ruchomymi pozwalającymi na bieżące dostosowywanie zacienienia do aktualnych warunków nasłonecznienia. Współczynnik zacienienia od ruchomych elementów zacieniających [8] oblicza się z zależności:
(19)
gdzie:
fsh,with – bezwymiarowy czas, w którym należy zastosować zacienienie;
ggl+sh – współczynnik całkowitej przepuszczalności promieniowania słonecznego, gdy stosowana jest przesłona.
Ważony udział czasu zacienienia fsh,with (również fwith) oblicza się oddzielnie dla sezonu wymagającego chłodzenia (20) oraz sezonu grzewczego (21):
(20)
(21)
gdzie:
Isol,>300 – suma wartości godzinowych natężenia promieniowania słonecznego dla wszystkich godzin miesiąca z natężeniem przewyższającym 300 W/m2, Wh/(m2 m-c);
Isol,>500 – suma wartości godzinowych natężenia promieniowania słonecznego dla wszystkich godzin miesiąca z natężeniem większym niż 500 W/m2, Wh/(m2 m-c);
Isol– suma natężenia promieniowania słonecznego w danym okresie, Wh/(m2 m-c).
Dane określające ważony udział czasu zastosowania zacienienia ruchomego fwith zawarte w normie PN-EN ISO 13790 [7] są przykładem średnich miesięcznych wartości określonych dla trzech europejskich miast, tj. Paryża, Rzymu oraz Sztokholmu. Dla innych lokalizacji budynku należy określić właściwe współczynniki fwith na podstawie lokalnych danych klimatycznych.
W tabeli 3 porównano wartość czynnika redukcji zacienienia fwith w sezonie grzewczym dla polskich warunków klimatycznych (Hel, Warszawa Okęcie, Nowy Sącz) z wartościami normowymi określonymi dla Paryża. Tabela 4 zawiera zestawienie współczynnika fwith dla sezonu chłodniczego określonego dla stacji meteorologicznych Hel, Warszawa–Okęcie oraz Nowy Sącz.
Tabela 3. Czynnik redukcji zacienienia ruchomego fwith przegrody pionowej w sezonie ogrzewczym dla stacji meteorologicznych Hel, Warszawa-Okęcie i Nowy Sącz oraz dla Paryża
Tabela 4. Czynnik redukcji zacienienia ruchomego fwith przegrody pionowej w sezonie chłodniczym dla stacji meteorologicznych Hel, Warszawa-Okęcie i Nowy Sącz
Całkowitą przepuszczalność energii promieniowania słonecznego przegrody przezroczystej z uwzględnieniem elementów zacieniających ggl,sh, wyznacza się zgodnie ze wzorem (22) [10].
Współczynnik redukcji promieniowania słonecznego fc, charakteryzujący zastosowane ruchome urządzenie zacieniające, dobiera się na podstawie informacji od producenta lub przedstawionych w [8, 10].
Współczynnik redukcji promieniowania słonecznego fc, charakteryzujący zastosowane ruchome urządzenie zacieniające dobiera się na podstawie informacji podanych od producenta lub przedstawionych w [8, 10] w zależności od tego, czy zostały one zastosowane wewnątrz, czy na zewnątrz przegrody przezroczystej (rys. 7).
(22)
gdzie:
fC– współczynnik redukcji promieniowania ze względu na zastosowane urządzenia przeciwsłoneczne;
gn – współczynnik całkowitej przepuszczalności energii promieniowania dla typu szklenia.
Rys. 7. Współczynnik redukcji dla niektórych typów osłon: a) wewnątrz, b) na zewnątrz [8, 10]
Źródło: rys. autorów
Podsumowanie
W bilansowaniu energetycznym budynku [10], w procedurze określenia jego charakterystyki energetycznej słoneczne zyski ciepła obliczane są jedynie z elementów zbierających obudowy z pominięciem wpływu powierzchni nieprzezroczystych.
Takie ujęcie metodyki obliczeń, jak również przyjęcie miesięcznego kroku obliczeniowego może prowadzić do istotnego niedoszacowania zapotrzebowania na energię do celów chłodzenia. Powoduje to, że wyniki obliczeń zapotrzebowania na chłodzenie w ujęciu rozporządzenia [10] nie mogą być wykorzystywane bezpośrednio w procesie projektowym.
Zakres przygotowania danych szczegółowych dotyczących elementów klimatu i współczynników z nich wynikających, jak czynniki zacienienia czy bezwymiarowy czas wykorzystania ruchomych osłon przeciwsłonecznych, jest niewystarczający do prawidłowego obliczenia zysków słonecznych w sezonie grzewczym i chłodniczym.
Prezentowane w powołanej w metodyce obliczeń normie przedmiotowej PN-EN ISO 13790 [8] przykładowe wartości opracowane zostały dla konkretnych lokalizacji z uwzględnieniem charakterystycznych dla nich warunków klimatycznych, odmiennych od warunków panujących na terenie Polski.
Interpolacja liniowa wartości przykładowych jest błędna z uwagi na silne uwarunkowanie danych przez elementy klimatu lokalnego. Ponadto należy ponownie podkreślić, że wartości zebrane w normie PN-EN ISO 13790 są słuszne jedynie dla sezonu grzewczego i nie mają zastosowania do obliczeń potrzeb chłodniczych – ich wykorzystanie może być przyczyną istotnego niedoszacowania zysków ciepła od nasłonecznienia, czego konsekwencją są obliczenia zbyt małego zapotrzebowania na energię do chłodzenia pomieszczeń.
Należy również zwrócić uwagę na niedokładne przenoszenie informacji z normatywów do aktów prawnych w zakresie budownictwa [10]. Pominięcie informacji o konieczności skorygowania wartości całkowitej przepuszczalności promieniowania słonecznego przezroczystego elementu zbierającego powoduje przeszacowanie zysków słonecznych, co skutkuje niedoszacowaniem potrzeb cieplnych budynku w sezonie ogrzewczym.
Literatura
-
Chwieduk D., Możliwość wykorzystania energii promieniowania słonecznego w budownictwie w Polsce, Zeszyty Naukowe Politechniki Rzeszowskiej, Budownictwo i Inżynieria Środowiska, z. 40, Pierwsza Międzynarodowa Konferencja Energii Słonecznej i Budownictwa Ekologicznego Energia Odnawialna – Innowacyjne idee i technologie dla budownictwa, Rzeszów 2006.
-
Kurtz-Orecka K., Siwińska A., Nowa charakterystyka energetyczna – przewodnik po normach. Cz. 1. Straty ciepła przez przenikanie i wentylację, „Rynek Instalacyjny” nr 12/2014.
-
PN-EN ISO 6946:2008 Komponenty budowlane i elementy budynku. Opór cieplny i współczynnik przenikania ciepła. Metoda obliczania.
-
PN-EN ISO 10077-1:2007 Cieplne właściwości okien, drzwi i żaluzji. Obliczanie współczynnika przenikania ciepła. Część 1: Metoda uproszczona.
-
PN-EN ISO 10077-2:2012 Cieplne właściwości okien, drzwi i żaluzji. Obliczanie współczynnika przenikania ciepła. Część 2: Metoda komputerowa dla ram.
-
PN-EN 12831:2006 Instalacje ogrzewcze w budynkach. Metoda obliczania projektowego obciążenia cieplnego.
-
PN-EN ISO 13789:2008 Cieplne właściwości użytkowe budynków. Współczynnik przenoszenia ciepła przez przenikanie i wentylację. Metoda obliczania.
-
PN-EN ISO 13790:2009 Energetyczne właściwości użytkowe budynków. Obliczanie zużycia energii na potrzeby ogrzewania i chłodzenia.
-
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 3 czerwca 2014 r. w sprawie metodologii obliczania charakterystyki energetycznej budynku i lokalu mieszkalnego lub samodzielnej części budynku stanowiącej samodzielną całość techniczno-użytkową oraz sposobu sporządzania i wzorów świadectw ich charakterystyki energetycznej (DzU 2014, poz. 888).
-
Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 5 lipca 2013 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU 2013, poz. 926).
-
Gawin D., Sabiniak H. red., Świadectwa charakterystyki energetycznej. Praktyczny poradnik, ArCADiasoft Chudzik sp.j., Łódź 2010.
-
Typowy rok meteorologiczny, www.mir.gov.pl.