Praca inżyniera sanitarnego w świetle nowych przepisów Prawa budowlanego

19 września 2020 r. weszły w życie trzy istotne z punktu widzenia pracy uczestników procesu budowlanego zmiany przepisów: ustawy Prawo budowlane [5], rozporządzenia w sprawie szczegółowego zakresu i form projektu budowlanego [3] oraz rozporządzenia w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (dalej: WT) [4]. Główne cele zmian w ustawie Prawo budowane to, jak wskazują ich autorzy, uproszczenie i przyspieszenie procesu inwestycyjno-budowlanego oraz zapewnienie większej stabilności podejmowanych w ustawie rozstrzygnięć. Zmiany rozporządzenia w sprawie projektu budowlanego wynikają z potrzeby dostosowania zawartości projektu budowlanego do nowych wymagań Prawa budowlanego, natomiast nowelizacja WT wdraża do polskiego porządku prawnego część postanowień dyrektywy 2018/844 zmieniającej dyrektywę 2010/31/UE w sprawie charakterystyki energetycznej budynków i dyrektywę 2012/27/UE w sprawie efektywności energetycznej.

Podział projektu budowlanego

Jedną z najistotniejszych kwestii z punktu widzenia pracy osób pełniących samodzielne funkcje w budownictwie jest nowy podział projektu budowlanego. Zmodyfikowana treść art. 34 ust. 3 określa zawartość projektu budowlanego, na który składają się:

• projekt zagospodarowania działki lub terenu,
• projekt architektoniczno-budowlany,
• projekt techniczny,
• opinie, uzgodnienia, pozwolenia i inne dokumenty lub ich kopie, wymagane przez inne niż Prawo budowlane przepisy,„ a także, w zależności od potrzeb, w przypadku drogi krajowej oświadczenie właściwego zarządcy drogi o możliwości połączenia działki z drogą, zgodnie z przepisami o drogach publicznych.

Z projektu architektoniczno-budowlanego wyodrębniono zatem nowe opracowanie, jakim jest projekt techniczny, na którego zawartość składają się m.in. projektowane niezbędne rozwiązania techniczne i materiałowe stanowiące zasadniczą część pracy branżysty sanitarnego w przypadku projektowania obiektów kubaturowych. Istotą podziału jest zmniejszenie liczby i zakresu dokumentacji projektowej dołączanej do wniosku o pozwolenie na budowę, weryfikowanej i zatwierdzanej przez organ administracji architektoniczno-budo­wlanej.

Do wniosku o pozwolenie na budowę należy dołączyć trzy egzemplarze projektu zagospodarowania działki lub terenu oraz projektu architektoniczno-budowlanego wraz z niezbędnymi opiniami, uzgodnieniami, pozwoleniami i innym dokumentami lub ich kopiami, których obowiązek dołączenia wynika z innych ustaw, niewymienionych niestety w Prawie budowlanym. Projekt techniczny natomiast, nawet jeżeli zostanie przygotowany równolegle z pozostałymi częściami projektu budowlanego, wspólnie z nimi oprawiony i dołączony do wniosku o pozwolenie na budowę, nie będzie weryfikowany i zatwierdzany przez organ administracji architektoniczno-budowlanej.

Formalnie projekt techniczny wymagany jest dopiero przed rozpoczęciem robót budowlanych. W praktyce oznaczać to może, że pomimo statusu projektu technicznego jako części projektu budowlanego, może on być sporządzany jako projekt wykonawczy, ponieważ służy realizacji robót budowlanych, a nie uzyskaniu pozwolenia na budowę. Zapewnienie sporządzenia projektu technicznego w przypadkach określonych w art. 42 ust. 1 pkt 1 oraz przekazanie go kierownikowi budowy jest obowiązkiem inwestora. Kierownik budowy potwierdza wpisem w dzienniku budowy otrzymanie od inwestora projektu technicznego. Rozpoczęcie budowy bez projektu technicznego w przypadkach, gdy jest on wymagany, jest sprzeczne z prawem i podlega karze grzywny, odpowiedzialności zawodowej, a nawet karnej, jeżeli w dzienniku budowy poświadczona zostanie nieprawda. Kierownik budowy ma także obowiązek okazania aktualnego projektu technicznego na każde wezwanie organu nadzoru budowlanego. Po zakończeniu budowy inwestor przekazuje aktualny projekt techniczny do organu nadzoru budowlanego.

Fakt podziału projektu budowlanego i utworzenia jego części technicznej, niebędącej podstawą wydania decyzji o pozwoleniu na budowę, nie zmienia zakresu uprawnień projektantów do sporządzania poszczególnych jego elementów. Oznacza to, że mimo iż główna część pracy poszczególnych branżystów zamieszczona zostanie w projekcie technicznym, uczestniczą oni również w opracowaniu projektu zagospodarowania działki lub terenu oraz projektu architektoniczno-budowlanego w zakresie swoich specjalności (art. 34 ust. 2b). Zakres poszczególnych części projektu budowlanego dla obiektu kubaturowego, w których bierze udział inżynier sanitarny, zamieszczono w tabeli 1. Dodatkowo w zakresie projektu architektoniczno-budowlanego budynku osoba posiadająca uprawnienia w specjalności instalacji sanitarnych odpowiedzialna będzie za przygotowanie analiz technicznych i ekonomicznych możliwości wykorzystania urządzeń, które automatycznie regulują temperaturę w poszczególnych pomieszczeniach oddzielnie lub w wyznaczonej strefie ogrzewanej. Na projektancie części branżowej w zakresie instalacji sanitarnych spoczywa także obowiązek złożenia oświadczenia o możliwości podłączenia projektowanego obiektu budowlanego do istniejącej sieci ciepłowniczej, zgodnie z warunkami określonymi w art. 7b ustawy Prawo energetyczne, wynikający z art. 33 ust. 2 pkt 10.

Zmieniona treść art. 29 wskazuje w sposób jednoznaczny, które przedsięwzięcia zwolnione są z obowiązku uzyskania pozwolenia na budowę, lecz wymagają zgłoszenia lub nie wymagają zawiadamiania administracji architektoniczno-budowlanej. Doprecyzowano m.in., że roboty budowlane polegające na instalowaniu zarówno wewnątrz, jak i na zewnątrz użytkowanego budynku instalacji (z wyjątkiem gazowej, która wymaga zgłoszenia) nie wymagają zgody organu na ich realizację.

Nowe obowiązki projektanta

W związku z podziałem projektu budowlanego nowym obowiązkiem projektanta jest zapewnienie zgodności projektu technicznego z projektem zagospodarowania działki lub terenu oraz z projektem architektoniczno-budowlanym (art. 20 ust. 1 pkt 1a). Przepisy art. 20 są niestety mało precyzyjne w określeniu pojęcia projektant, dzieląc autorów projektu budowlanego na „projektanta” i „osoby posiadające uprawnienia budowlane do projektowania w odpowiedniej specjalności”, nie nazywając tych drugich projektantami. Pojawia się zatem wątpliwość, czy projektantem jest wyłącznie jedna osoba? Zdaniem autorów [2] taka interpretacja przepisów byłaby w sposób oczywisty niezgodna z intencją ustawodawcy, ponieważ „osoby” sporządzające projekt budowlany byłyby zwolnione z (…) obowiązków, jak i odpowiedzialności zawodowej za opracowaną dokumentację, a na każdym z projektantów ciąży obowiązek skoordynowania wszystkich branż, w zakresie swojej specjalności. Projektant zapewnia również sprawdzenie projektu architektoniczno-budowlanego oraz technicznego pod względem zgodności z przepisami przez osobę posiadającą odpowiednie uprawnienia budowlane.

Projektant projektu technicznego oraz projektant sprawdzający, w formie oświadczenia, potwierdzają jego sporządzenie zgodnie z projektem zagospodarowania działki lub terenu oraz projektem architektoniczno-budowlanym, obowiązującymi przepisami i zasadami wiedzy technicznej oraz rozstrzygnięciami dotyczącymi zamierzenia budowlanego. Oświadczenie to jest wymagane przed rozpoczęciem robót budowlanych. Inwestor dołącza je do zawiadomienia organu nadzoru budowlanego oraz projektanta sprawującego nadzór nad zgodnością realizacji budowy z projektem o zamierzonym terminie rozpoczęcia robót budowlanych wymagających pozwolenia na budowę oraz niektórych robót wymagających zgłoszenia (art. 41 ust. 4).

Do każdej z trzech części projektu budowlanego projektanci uczestniczący przy ich sporządzaniu dołączają oświadczenia o sporządzeniu projektu zgodnie z przepisami i zasadami wiedzy technicznej, aktualne na dzień opracowania i sprawdzenia projektu, zaświadczenia o przynależności do właściwej izby samorządu zawodowego oraz kopię decyzji o nadaniu uprawnień budowlanych w odpowiedniej specjalności.

Odstąpienie od projektu

W ustawie sformułowano nowe zasady kwalifikowania istotnego odstąpienia od zatwierdzonego projektu zagospodarowania działki lub terenu i projektu architektoniczno-budowlanego. Do listy odstąpień istotnych (art. 36a ust. 5), wymagających zatwierdzenia projektu zamiennego, dodano zmianę źródła ciepła do ogrzewania lub przygotowania ciepłej wody użytkowej, ze źródła zasilanego paliwem ciekłym, gazowym, odnawialnym źródłem energii lub z sieci ciepłowniczej na źródło opalane paliwem stałym. Odstąpienia od projektu technicznego są dopuszczalne po dokonaniu przez projektanta zmian w tym projekcie i ich sprawdzeniu przez projektanta sprawdzającego i nie wymagają zatwierdzenia przez urząd administracji architektoniczno-budowlanej. Zmiany wprowadzone do projektu technicznego dotyczące rozwiązań podlegających uzgodnieniom wymagają zaś ponownego uzyskania tych uzgodnień. Obowiązkiem kierownika budowy jest posiadanie aktualnego projektu budowlanego (w tym technicznego) oraz jego okazanie na każde żądanie organu nadzoru budowlanego.

Zakończenie budowy

Wraz z zakończeniem inwestycji inwestor dołącza do zawiadomienia o zakończeniu budowy lub wniosku o udzielenie pozwolenia na użytkowanie obiektu budowlanego m.in. aktualny projekt techniczny, a także protokoły z badań i sprawdzeń przyłączy i instalacji zapewniających użytkowanie obiektu budowlanego zgodnie z jego przeznaczeniem. Badania i sprawdzenia te sporządzają osoby z uprawnieniami budowlanymi w zakresie swoich specjalności. W przypadku budowy budynku mieszkalnego jednorodzinnego przekazanie protokołu z badań i sprawdzeń instalacji dotyczy wyłącznie badania szczelności instalacji gazowej.

Zmiany w innych ustawach

Ustawa z 13 lutego 2020 r. wprowadza również zmiany m.in. do ustawy Prawo energetyczne i ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków. Przedsiębiorstwom energetycznym (zajmującym się przesyłaniem lub dystrybucją energii elektrycznej, gazu lub ciepła) oraz wodociągowo-kanalizacyjnym nałożono terminy, w jakich mają one wydać podmiotom ubiegającym się o przyłączenie do sieci przez te przedsiębiorstwa zarządzane warunki przyłączenia lub uzasadnić odmowę ich wydania. Przekroczenie wskazanych w ustawie terminów skutkować będzie nałożeniem na te przedsiębiorstwa kary pieniężnej. W przypadku przedsiębiorstw energetycznych kara będzie wynosić nie mniej niż 1500 zł za każdy dzień zwłoki wydania warunków o przyłączenie do sieci. Przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne obciążane będą karą 500 zł za każdy dzień zwłoki, a niezależnie od kary obciążającej przedsiębiorstwo właściwy organ może także nałożyć karę pieniężną na osobę sprawującą funkcję kierownika przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego, jednak nie wyższą niż 300% jego miesięcznego wynagrodzenia. Określone w ustawie terminy mogą zostać wydłużone, jednak o okres nie dłuższy niż wskazany w ustawie oraz wyłącznie w szczególnie uzasadnionych przypadkach i z zawiadomieniem podmiotu wnioskującego i podaniem mu przyczyn przedłużenia.

Ponadto do nowych regulacji w stosunku do przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych należy m.in. (art. 19a ust. 6–10):

• upoważnienie podmiotu ubiegającego się o przyłączenie do sieci (lub podmiotu działającego z jego upoważnienia lub na jego zlecenie) do wykonania przyłącza wodociągowego lub kanalizacyjnego na podstawie sporządzonego planu sytuacyjnego na kopii aktualnej mapy zasadniczej lub mapy jednostkowej przyjętej do państwowego zasobu geodezyjnego i kartograficznego, uwzgledniającego warunki przyłączenia do sieci wydane przez to przedsiębiorstwo;
• brak możliwości odmowy odbioru przyłącza, jeżeli zostało ono wykonane zgodnie z warunkami przyłączenia do sieci wydanymi przez to przedsiębiorstwo;
• „przedsiębiorstwo nie może odmówić odbioru przyłącza i uzależniać tego od uzyskania pozwolenia na budowę lub zgłoszenia robót budowlanych, jeżeli nie są one wymagane przez Prawo budowlane, a przyłącze zostało wykonane zgodnie z warunkami przyłączenia wydanymi przez to przedsiębiorstwo;
• brak możliwości pobierania opłat przez te przedsiębiorstwa za wydanie warunków do przyłączenia do sieci, ich zmianę, aktualizację, przeniesienie na inny podmiot, a także za odbiór przyłącza, włączenie go do sieci wodociągowej albo kanalizacyjnej oraz inne zezwolenia z tym związane;
• określenie długości ważności warunków przyłączenia do sieci: 2 lata od dnia ich wydania.

Nowa zawartość projektu budowlanego

Wejście w życie zmian w Prawie budowlanym wymusiło opracowanie zupełnie nowego rozporządzenia w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego z 11 września 2020 r. Wprowadzone do niego zmiany normują treść projektu, dostosowując ją do jego nowych części, zasadniczo jednak nie wprowadzają jego nowej zawartości. Jedyną istotną różnicą jest wprowadzenie do projektu architektoniczno-budowlanego analizy technicznych i ekonomicznych możliwości wykorzystania urządzeń, które automatycznie regulują temperaturę w poszczególnych pomieszczeniach oddzielnie lub w wyznaczonej strefie ogrzewanej. Szczegółowy zakres analizy oraz wskazanie osoby odpowiedzialnej za jej wykonanie określa nowelizacja rozporządzenia w sprawie warunków technicznych z 16 września br. [4].

Mając na względzie wymagania dyrektywy [1], wprowadzono wymóg, by instalacje ogrzewcze oraz klimatyzacyjne wyposażane były w urządzenia, które automatycznie regulują temperaturę w poszczególnych pomieszczeniach oddzielnie, a przy braku takiej możliwości stosowana była regulacja w strefie ogrzewanej i chłodzonej (§ 135 ust. 7–10 i § 147 ust. 5–7 WT). Analiza techniczna zastosowania urządzeń do automatycznej regulacji temperatury w poszczególnych pomieszczeniach oddzielnie sporządzana jest w oparciu o opinię projektanta branży sanitarnej, natomiast analiza ekonomiczna polega na porównaniu początkowych kosztów instalacji takich urządzeń ze spodziewanymi oszczędnościami kosztów energii wynikającymi z ich zastosowania. Wskazano, że ekonomiczna możliwość stosowania takich urządzeń występuje, gdy okres zwrotu z inwestycji jest nie dłuższy niż 5 lat. Urządzenia, o których mowa, zostały wymienione w rozporządzeniu w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego i są to (§ 23 pkt 7): urządzenia z indywidualnym sterowaniem pomieszczeniowym (w szczególności termostatyczny zawór grzejnikowy, termostat pokojowy, termostat klimakonwektora wentylatorowego, pojedynczy termostat) lub komunikacją z systemem nadrzędnym oraz z funkcją sterowania zależną od zapotrzebowania.

Wrześniowa zmiana rozporządzenia w spra­wie warunków technicznych [4] sprowadza do polskiego porządku prawnego zaledwie część postanowień znowelizowanej w 2018 roku dyrektywy EPBD [1]. Innym wymogiem dyrektywy, który mógłby być zaimplementowany za pomocą rozporządzenia WT, jest np. to, by na podstawie sporządzanych analiz techniczno-ekonomicznych budynki niemieszkalne o mocy systemów ogrzewania lub klimatyzacji ponad 290 kW były wyposażone do 2025 roku w systemy automatyki i sterowania o określonej funkcjonalności.

Podsumowanie

Ustawa o zmianie ustawy Prawo budowlane i niektórych innych ustaw [6] wprowadza niewątpliwie wiele zmian, które można uznać za korzystne szczególnie z punktu widzenia inwestora. Należy do nich zwiększenie czytelności niektórych przepisów (np. art. 29), ułatwienie legalizacji samowoli budowlanych starszych niż 20 lat czy mobilizacja przedsiębiorstw energetycznych i wodociągowo-kanalizacyjnych do wydawania warunków o przyłączenie do sieci w określonych terminach maksymalnych. Z punktu widzenia pozostałych uczestników projektu budowlanego część postanowień obowiązującej ustawy może budzić szereg wątpliwości i dezorganizacji.

Zdaniem autora, w odniesieniu do nowego podziału projektu budowlanego jedyną korzyścią jest zmniejszenie dokumentacji, jaka w formie oprawionego druku trafić musi do organu architektoniczno-budowlanego. Z punktu widzenia pracy projektantów wprowadzono niewiele zmian, dzięki którym skrócony mógłby zostać czas przygotowywania dokumentacji lub ułatwiona koordynacja poszczególnych części projektu budowlanego bez uszczerbku na ich jakości. Ustawodawca przewidział jednak roczny okres przejściowy, w trakcie którego uczestnicy projektu budowlanego będą mogli dostosować się do nowych procedur. Projektanci i kierownicy budów mają zatem czas na opracowanie nowych sposobów współpracy do 19 września 2021 r.

Literatura

1. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/844/UE z dnia 30 maja 2018 r. zmieniająca dyrektywę 2010/31/UE w sprawie charakterystyki energetycznej budynków i dyrektywę 2012/27/UE w sprawie efektywności energetycznej (Dz.Urz. UE L 156 z 19.06.2019).
2. Falkowski Andrzej, Urban-Szmelcer Monika, Prawo budowlane po zmianach w 2020 r., Polska Izba Inżynierów Budownictwa, 2020.
3. Rozporządzenie Ministra Rozwoju z dnia 11 września 2020 r. w sprawie szczegółowego zakresu i formy projektu budowlanego (DzU 2020, poz. 1609).
4. Rozporządzenie Ministra Rozwoju z dnia 16 września 2020 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU 2020, poz. 1608).
5. Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane (DzU 2020, poz. 1333).
6. Ustawa z dnia 13 lutego 2020 r. o zmianie ustawy – Prawo budowlane oraz niektórych innych ustaw (DzU 2020, poz. 471).

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!