Złączki zaprasowywane do instalacji gazowych

W lipcu 2009 r. zaczęły obowiązywać nowe regulacje prawne wprowadzone zmianą rozporządzenia w sprawie warunków technicznych [1, 2]. Celem zmian była konieczność aktualizacji polskiego prawa spowodowana wprowadzeniem do zbioru polskich norm nowych norm europejskich i międzynarodowych, a także dostosowania podanych w rozporządzeniu wymagań do obecnego stanu wiedzy. Umożliwiło to m.in. stosowanie w instalacjach gazowych złączek zaprasowywanych. I tak, po 6 latach od pierwszych polskich badań i 5 latach od złożenia w ministerstwie propozycji zmiany przepisów w tej sprawie, na rynku polskim wreszcie zagościłyzaprasowywane złączki do gazu.

Paragraf 163 rozporządzenia w sprawie warunków technicznych [1], który bezpośrednio dotyczy złączy zaprasowywanych, w ustępie 4 otrzymał brzmienie: W budynkach mieszkalnych jednorodzinnych, budynkach w zabudowie zagrodowej i budynkach rekreacji indywidualnej przewody instalacji gazowej, a w pozostałych budynkach tylko przewody za gazomierzami lub odgałęzieniami prowadzącymi do odrębnych mieszkań lub lokali użytkowych powinny być wykonane z rur, o których mowa w ust. 2, łączonych również z zastosowaniem połączeń gwintowanych lub z rur miedzianych łączonych przez lutowanie lutem twardym.

Dopuszcza się stosowanie innych sposobów łączenia rur, jeżeli spełniają one wymagania szczelności i trwałości określone w Polskiej Normie dotyczącej przewodów gazowych dla budynków.

Ten zapis w połączeniu z nowelizacją normy PN-EN 1775:2007 Dostawa gazu. Przewody gazowe dla budynków. Maksymalne ciśnienie robocze <=5 bar. Zalecenia funkcjonalne sprawił, że możliwe jest stosowanie złączek zaprasowywanych w instalacjach gazowych, oczywiście pod pewnymi warunkami. W normie PN-EN 1775:2007, w punkcie 3.4.4 podano ogólne definicje złączy zaprasowywanych, a w punkcie 3.4.4.2 – definicję złącza zaprasowanego wykonanego z miedzi. Od 2009 r. norma ta jest dostępna w języku polskim [3].

W tym miejscu wypada wyraźnie podkreślić, że w przypadku złączy zaprasowywanych nie można mówić tylko o samym produkcie. Jest to cała technologia, dzięki której uzyskuje się szczelne i wytrzymałe połączenie.

Złączki zaprasowywane do gazu można wprowadzić do obrotu na podstawie deklaracji zgodności, którą wystawia się po spełnieniu określonych warunków. Złączki oceniane są według pierwszego systemu oceny zgodności. Oznacza to, że jednostka akredytowana na podstawie prowadzonej przez producenta zakładowej kontroli produkcji i uzupełniających badań próbek pobranych w zakładzie produkcyjnym, po wstępnym badaniu typu, inspekcji zakładu produkcyjnego i zakładowej kontroli produkcji, przy ciągłym jej nadzorze, ocenie i akceptacji, wydaje certyfikat zgodności będący podstawą do oznaczania złączek znakiem budowlanym B.

Na rynku europejskim funkcjonuje kilka firm, które produkują złącza zaprasowywane do instalacji paliw gazowych i ciekłych. Idea połączenia zaprasowanego w przypadku każdej z firm jest podobna – złącze stanowi rura prosta oraz szereg kształtek, takich jak łączniki proste, trójniki i kolanka, zaciśniętych przy użyciu odpowiedniego urządzenia. Sposób działania takiego urządzenia uniemożliwia, poprzez system kolejnych zabezpieczeń, nieprawidłowe zaciśnięcie złączek.
Różnice w systemie zaciskania mogą polegać jedynie na tym, że niektórzy producenci oferują złączki dwustronnie zaciskane (Viega, Comap i IBP do mniejszych średnic), a inni zaciskane jednostronnie (Sanha). Jednak zarówno jedne, jak i drugie złączki muszą spełniać te same kryteria.

W celu zwiększenia bezpieczeństwa producenci złączek wprowadzają dodatkowe zabezpieczenia – firma Viega proponuje rozwiązanie pozwalające na łatwą lokalizację nieszczelności powstałych w wyniku nieprawidłowego zaciśnięcia, czyli złączki Profipress-G z SC-Contur, a firma Comap – pierścień umożliwiający wizualną ocenę prawidłowości zacisku (Visu-Kontrol Technologie). Dostępne autorce badania złączek zaciskanych typu Profipress-G firmy Viega pochodzą z 1999 r.

Wykonane zostały przez Niemieckie Stowarzyszenie Gazu i Wody (DVGW) i certyfikatem tej instytucji wprowadzono złączki do stosowania na rynku niemieckim. Warunki dopuszczenia obejmują opis produktu, wymagania oraz badania przedstawionych złączy zaciskanych w instalacjach paliw gazowych. W świetle warunków opracowanych przez DVGW złącza takie powinny między innymi spełniać wymagania wobec rodzaju zastosowanego materiału, czyli miedzi i jej stopów, oraz materiału, z którego powinny być wykonane uszczelnienia.

Ponieważ są one bardzo ważnym elementem wpływającym na szczelność, połączenia muszą spełniać wymagania podane w normach PN-EN 682:2004 Uszczelnienia z elastomerów. Wymagania materiałowe dotyczące uszczelek do rur i kształtek stosowanych do przesyłania gazu i węglowodorów płynnych oraz PN-EN 549:2000 Materiały gumowe do uszczelnienia i membrany stosowane w urządzeniach gazowych i osprzęcie instalacji gazowej.Badania przeprowadzone przez laboratoria DVGW obejmowały sprawdzenie atestów na użyte materiały, budowy złączek zaciskanych, ich szczelności, wytrzymałości na ciśnienie wewnętrzne, rozciąganie, przesunięcie, zginanie i skręcanie oraz sprawdzenie oznakowania i instrukcji montażu. Polską instytucją, która przeprowadziła badania złączek zaciskanych, jest Instytut Nafty i Gazu w Krakowie. Przeprowadzono je w oparciu o zalecenia dla wyrobu będącego przedmiotem aprobaty technicznej.

Badania złączek zaciskanych Profipress G z SC-Contur prowadzone były według następującego harmonogramu:

• szczelność próbek zaciśniętych – ciśnienie: 1,1 PN, próby p = 5,5 bar, czas próby t = 600 s;
• odporność na zmiany temperatury – 6 cykli grzania w temperaturze 70 ±2°C, studzenia: 20 ±5°C, oziębiania: –20 ±2°C;
• wytrzymałość mechaniczna (próba hydrauliczna) – ciśnienie próby: 30 bar, czas trwania: 48 h;
• wytrzymałość na zginanie – obciążenie próbne zależne od średnicy złącza, ciśnienie próby p = 5,5 + 0,5 bar, dopuszczalne ugięcie: 100 mm;
• wytrzymałość na skręcanie – 10 cykli skręcania, kąt ±5°;
• odporność na wibracje – amplituda: 2 mm, częstotliwość: 20 Hz, 1 mln cykli;
• wytrzymałość termiczna – temperatura: 650 ±10°C, ciśnienie próby: 5,5 bar, wyciek dopuszczalny: 30 dm3/h;
• działanie złączek SC-Contur.

Dodatkowo na zlecenie producenta przeprowadzono próbę odporności na podwyższoną temperaturę z podaniem wartości powstałej w trakcie badań nieszczelności (tab.). Badania przeprowadzono zgodnie z Załącznikiem A (informacyjnym) do normy PN-EN 1775:2001.

Na zakończenie warto przytoczyć dopuszczalne wartości nieszczelności. Wymagania DVGW dopuszczają nieszczelność w wysokości 30 dm3/h dla złącza w temperaturze 650°C (próba HTB). Dla porównania dopuszczalna wartość nieszczelności dla gazomierzy badanych według PN-EN 1359:2002 wynosi aż 650 dm3/h. Podane w tabeli wartości powstałych nieszczelności są dużo niższe od dopuszczalnych.Możliwość uzyskania tak dokładnych, szczelnych i wytrzymałych połączeń oraz szybkość ich wykonania będą z całą pewnością sprzyjały coraz szerszemu stosowaniu technologii złączy zaprasowywanych w budowie instalacji gazowych.

Literatura

1. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU nr 75, poz. 690 ze zm.).
2. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 marca 2009 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU nr 56, poz. 461).
3. PN-EN 1775:2009 Dostawa gazu. Przewody gazowe dla budynków. Maksymalne ciśnienie robocze równe 5 bar lub mniejsze. Zalecenia funkcjonalne.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!