Zagospodarowanie wód opadowych na poziomie budynku i jego otoczenia – wybrane zagadnienia

W warunkach naturalnych panuje równowaga cyklu hydrologicznego między opadami, spływem powierzchniowym, infiltracją do gruntu i wód podziemnych oraz ewapotranspiracją (parowanie bezpośrednio z gruntu i dzięki roślinom). Uszczelnienie powierzchni miast zaburza tę równowagę. W warunkach naturalnych infiltracja wód opadowych wynosi 80–100%, podczas gdy w przestrzeniach o wysokim poziomie urbanizacji naturalna infiltracja wód opadowych zostaje ograniczona nawet poniżej 20%, a spływ powierzchniowy sięga 80% [1]. Znikanie terenów biologicznie czynnych powoduje także zaburzenie ewapotranspiracji i pozbawia te obszary ochrony przed erozją i degradacją gleb. Na zjawiska te nakładają się globalne zmiany klimatyczne. W efekcie miasta narażone są na częste powodzie miejskie, powodzie błyskawiczne, podtopienia oraz lokalne cofki, susze miejskie i miejskie wyspy ciepła (wyższe temperatury powietrza w porównaniu do terenów przyległych) [2] czy susze hydrogeologiczne (obniżanie poziomu wód podziemnych i utrata równowagi w ich zasilaniu) [3]. Dlatego konieczne jest odchodzenie od tradycyjnego podejścia – pozbywania się wody wg zasady „z chmury do rury” i uszczelniania miast – na rzecz zagospodarowania opadu w miejscu jego wystąpienia i tworzenia tzw. miast gąbek [4].

Woda opadowa nie powinna być traktowana jako zagrożenie, ale jako zasób. Zatrzymana w miejscu opadu woda jest stopniowo uwalniana przez parowanie i infiltrację, a także ujmowana do celów gospodarczych (spłukiwanie toalet, sprzątanie, nawadnianie zieleni przybudynkowej czy miejskiej, zasilanie stawów, oczek wodnych lub fontann, mycie terenów wokół budynku i w mieście) [5].

Zagospodarowanie wody deszczowej należy zacząć od budynków

Jednym z polskich miast, które świadomie prowadzi politykę retencji i zagospodarowania wód deszczowych jako środka zapobiegania powodziom miejskim i podtopieniom, jest Gdańsk. Nastąpiło w nim przejście od zasady „jak najszybciej pozbyć się wody” do „zatrzymać jak najwięcej wody w miejscu wystąpienia opadu”.

Zarządzanie wodami opadowymi w Gdańsku odbywa się na trzech poziomach. Poziom pierwszy to zagospodarowanie wody deszczowej w obrębie jednego budynku lub jednego zamierzenia architektonicznego (zespołu budynków). Każdy inwestor w tym mieście, zgodnie z wytycznymi przedsiębiorstwa komunalnego Gdańskie Wody, ma obowiązek zagospodarować na terenie swojej nieruchomości od 30 do 60 mm opadu, który spada na powierzchnie uszczelnione. Jako „powierzchnie uszczelnione” Gdańskie Wody rozumieją nie tylko typowe powierzchnie szczelne, ale też powierzchnie zielone na dachach czy garażach podziemnych, powierzchnie szczelnej zieleni retencyjnej czy parkingi „półprzepuszczalne” (wykonane z płyt ażurowych żelbetowych, betonowych lub z tworzyw sztucznych) [6].

Literatura

1. Kotowski Andrzej, Podstawy bezpiecznego wymiarowania odwodnień terenów, Warszawa 2015 (wyd. II)

2. Błażejczyk Anna i in., Miejska wyspa ciepła w Warszawie, Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania Polskiej Akademii Nauk, Wydawnictwo Akademickie SEDNO, Warszawa 2014

3. W środę Światowy Dzień Walki z Pustynnieniem i Suszą, https://naukawpolsce.pl/aktualnosci/news% 2C82702%2Cw-srode-swiatowy-dzien-walki-z-pustynnieniem-i-susza.html (dostęp: 8.05.2023)

4. Gospodarowanie wodą – wyzwanie dla Polski. Dokument programowy Wodnego Okrągłego Stołu, Wrocław, 8 .09.2021

5. Ryńska Joanna, Jakość wód opadowych przeznaczonych do dalszego wykorzystania. „Rynek Instalacyjny” 12/2022, www.rynekinstalacyjny.pl

6. Gdańskie Wody, Gdańska polityka małej retencji miejskiej, Gdańsk 2021

7. PN-EN 752:2017-06 Zewnętrzne systemy odwadniające i kanalizacyjne. Zarządzanie systemem kanalizacyjnym

8. Projekt ustawy o zmianie ustawy – Prawo ochrony środowiska oraz niektórych innych ustaw, https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12356956 (dostęp: 8.05.2023)

9. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnie 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (tekst jednolity DzU 2022, poz. 1225)

10. W krakowskich szkołach oszczędzamy wodę, https://kegw.krakow.pl/bez-kategorii/w-krakowskich-szkolach-oszczedzamy-wode/8345/ (dostęp: 8.05.2023)

11. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 grudnia 2017 r. w sprawie jednostkowych stawek opłat za usługi wodne (DzU 2017, poz. 2502)

12. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 14 stycznia 2002 r. w sprawie określenia przeciętnych norm zużycia wody (DzU 2002, nr 8. poz. 70)

13. PN-EN 1717 Ochrona przed wtórnym zanieczyszczeniem wody w instalacjach wodociągowych i ogólne wymagania dotyczące urządzeń zapobiegających zanieczyszczaniu przez przepływ zwrotny

14. NCBR, Technologie domowej retencji, https://www.gov.pl/web/ncbr/technologie-domowej-retencji (dostęp: 8.05.2023)

15. Ustawa o inwestycjach w zakresie przeciwdziałania skutkom susz, projekt z 18.02.2022, https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12356956 (dostęp: 8.05.2023)

16. Ustawa Prawo budowlane (tekst jednolity DzU 2020, poz. 1333)

17. Ustawa Prawo wodne (tekst jednolity DzU 2021, poz. 624)

18. Materiały techniczne firm Delfin, Dorken, Ekobudex, Ecol-Unicon, GRAF, Greenfond, Green Water Solutions, Haba, Leca, MPI, Optigrun, Pedrollo, Pipelife, Sempergreen, Soprema, Uponor, Wavin, Wilo