Studzienki wodomierzowe z tworzyw sztucznych – dobór i eksploatacja
Studnia wodomierzowa mrozoodporna bez dna; Rys. Kajma
Studzienki wodomierzowe stosuje się wtedy, gdy zestawu wodomierzowego nie można zamontować w budynku. Ich zadaniem jest ochrona zestawu wodomierzowego przed wpływem warunków atmosferycznych, głównie przemarzaniem, oraz umożliwienie jego łatwego odczytu. Dlatego dobór studzienki uzależniony jest od lokalnych warunków jej posadowienia.
Zgodnie z § 116 Warunków Technicznych [1], zestaw wodomierzowy można umieścić w zewnętrznej studzience poza budynkiem, jeżeli jest on niepodpiwniczony i nie ma możliwości wydzielenia na parterze budynku miejsca [...], które jest miejscem zabezpieczonym przed zalaniem wodą, zamarzaniem oraz dostępem osób niepowołanych.
Cytat z WT pokazuje jasno, jakie są zadania studzienki – ma zabezpieczać wodomierz, a jednocześnie zapewnić łatwy dostęp osobie mającej odczytać wskazania licznika. Musi więc mieć odpowiednią głębokość, izolacyjność cieplną, szczelność, wytrzymałość na naprężenia powstające w gruncie oraz na oddziaływanie wody gruntowej. Właz do studzienki musi zatem skutecznie chronić wodomierz przed uszkodzeniami mechanicznymi, warunkami pogodowymi i dostępem wody, ale też umożliwiać łatwy dostęp osobom uprawnionym. Studzienka wodomierzowa powinna być także łatwa w transporcie i montażu.
Konstrukcja
Studzienki wodomierzowe z tworzyw sztucznych mają zbliżoną konstrukcję i różnią się głównie obecnością lub brakiem dna. Studzienki z dnem trzeba chronić przed napływem wody do wnętrza – konieczne jest m.in. uszczelnienie przejść przewodów przez ściany urządzenia. Dla takiej konstrukcji studzienek wykonuje się ocieplenie ścian bocznych z poliuretanu (PU) lub polistyrenu (PS), zabezpieczające przed przemarzaniem.
Studzienki bez dna stosowane są głównie na terenach o wysokim poziomie wód gruntowych, gdzie pochodzące od nich siły wyporu mogłyby wypchnąć studzienkę z dnem. Dzięki brakowi dna do ochrony przed przemarzaniem wykorzystywane jest ciepło pochodzące z gruntu – takiej studzienki nie trzeba dodatkowo izolować cieplnie.
Studzienki mogą być włazowe lub niewłazowe. Studzienki włazowe muszą być wyposażone w stopnie. Stopnie mogą stanowić część konstrukcji studzienki (np. w studzienkach polipropylenowych lub większych studzienkach polietylenowych, w których są odlewane na zamówienie klienta) albo być montowane osobno, np. jako drabinka aluminiowa.
Materiał i ocieplenie
Studzienki tworzywowe wykonuje się zwykle z polipropylenu lub polietylenu wysokiej gęstości. Studzienki z polipropylenu (PP) wykonuje się poprzez spawanie płyt polipropylenowych. Dzięki takiej technologii wykonania studzienka może nie mieć z góry ustalonej wielkości – parametry można dostosować do potrzeb klienta.
Studnie z polietylenu o wysokiej gęstości (HDPE) produkuje się metodą tzw. rotomouldingu (formowania rotacyjnego) – w odpowiedniej formie w wysokiej temperaturze. Studnia jest dzięki temu monolityczna, co przyczynia się do jej wysokiej szczelności. Drugą zaletą formowania rotacyjnego jest możliwość ożebrowania studni pierścieniami poziomymi i pionowymi – poprawiają one wytrzymałość na naprężenia gruntu i zwiększają izolacyjność cieplną całej konstrukcji. To właśnie geometria (wielkość, kształt, rozmieszczenie) ożebrowań studzienki jest często przedmiotem innowacji i zmian wprowadzanych przez producenta dla poprawienia jej parametrów użytkowych.
Wielkość
O wielkości studzienki decydują dwa parametry – średnica i głębokość. Średnica studzienki zależy od średnicy przewodu wodociągowego i wielkości dobranego wodomierza oraz od tego, czy studzienka jest włazowa, czy niewłazowa. Średnica studzienki włazowej musi wynosić co najmniej 600 mm w świetle (wymóg zgodny z § 117.2 WT). Dla średnicy przewodu wodociągowego 50 mm średnica studni może wynosić 1, 1,2 bądź 1,4 m – zależy to od wielkości wodomierza. Do zastosowań dla domów jednorodzinnych wybiera się często studzienki niewłazowe o średnicy 400–500 mm (zależnie od średnicy przewodu wodociągowego, do którego dobierana jest wielkość wodomierza).
Pod względem głębokości (wysokości) studzienkę dobiera się na podstawie mapki przemarzania gruntów w Polsce – głębokość przemarzania w zależności od strefy (I–IV) wynosi od 0,8 do 1,4 m. Na przeważającym obszarze Polski wystarczająca jest studzienka o standardowej głębokości 1200 mm. Wyższe studzienki mają, zależnie od oferty producenta, głębokość standardową 1500–1600 mm. Na zamówienie dostępne są też większe głębokości. Drugim czynnikiem wpływającym na głębokość studzienki jest poziom wód gruntowych.
Szczelność i izolacyjność
Studzienka musi być szczelna na przenikanie wody oraz zabezpieczona przed przemarzaniem. Od góry chroni ją odpowiednia pokrywa, wykonana np. z EPP (polipropylenu spienionego) lub ocieplonego włazu żeliwnego. Pokrywa wyposażona jest w tzw. korek termiczny (poduszkę izolacyjną) wykonany z tworzywa sztucznego o dobrych własnościach izolacyjnych – zwykle polistyrenu spienionego, rzadziej poliuretanu, o grubości 20–30 cm. Korek termiczny może być samodzielnym elementem studzienki, może też być zintegrowany z pokrywą.
W części gruntowej za izolacyjność odpowiada albo sam grunt (dla studzienek bez dna), albo warstwa izolacji cieplnej. Izolacja ta, wykonana z polistyrenu lub poliuretanu, ma grubość ok. 50 mm. Według deklaracji producentów prawidłowo dobrana i wykonana studzienka uniemożliwia zamarzanie wodomierza nawet przy –30°C. Dodatkową ochroną przed napływem wody jest unikanie montażu studzienki w zagłębieniach terenu, gdzie woda mogłaby się zbierać.
WłazWażnym elementem doboru studni wodomierzowej jest wybór odpowiedniego zabezpieczenia wejścia do studzienki. Właz powinien być szczelny, żeby do wnętrza nie dostawała się woda opadowa czy zimne powietrze – zachowanie tej własności wymaga dostosowania pokrywy do obciążeń, którym będzie podlegała.
Zaleca się, by nie umieszczać studzienek w miejscach, gdzie są narażone na obciążenie (np. w ciągach jezdnych), może się jednak zdarzyć konieczność montażu studzienki w chodniku czy nawet ścieżce rowerowej. W ofercie producentów do wyboru są zwykle następujące rozwiązania:
- właz żeliwny pozaklasowy (obciążenie do 200 kg). Nadaje się do montażu na studzience w miejscach bez ruchu kołowego – pas zieleni, trawnik, ogród;
- właz żeliwny klasy A15 (według normy PN-EN 124:200). Nadaje się do montażu na studzience osadzonej, np. na chodniku lub w drodze rowerowej;
- właz żeliwny klasy B125 (według normy PN-EN 124:200). Nadaje się do montażu na studzience osadzonej, np. na parkingu.
Włazy są zwykle wyposażone w zatrzask i zamek – dzięki temu właz i pokrywa są zabezpieczone przed dostępem osób niepowołanych. Osoba odczytująca stan licznika powinna mieć klucz do włazu, by móc go otworzyć na czas inspekcji.
Łatwość odczytu
W studzienkach niewłazowych zestaw wodomierzowy montuje się pod korkiem termicznym, dzięki temu po otwarciu pokrywy odczyt wskazania wodomierza jest łatwy. Stosuje się do tego m.in. specjalne ruchome belki montażowe powalające na montaż licznika blisko poziomu włazu lub zestawy wodomierzowe podnoszone dzięki zastosowaniu zbrojonych węży. Studnie niewłazowe umożliwiają także wykonywanie prac konserwacyjnych czy serwisowych z poziomu gruntu.
Literatura
-
Rozporządzenie Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU 2015, poz. 1422, z późn. zm.).
-
Materiały firm: Adello System, Elplast, Eotech, EWE Armatura, Kajma, Skolimowski, Wobet-Hydret.
