Wytyczne projektowania, budowy i eksploatacji instalacji w celu zapobiegania ryzyku rozwoju Legionelli
Obraz mikroskopowy bakterii Legionella pneumophila (niebieskie wybarwienie dla większej czytelności obrazu)
Źródło: arch. redakcji
W artykule zebrano ogólnoświatowe (WHO), unijne oraz krajowe wytyczne i zalecenia dotyczące ochrony instalacji c.w.u. i wodociągowych przed Legionella pneumophila. Wraz ze wzrostem wiedzy na temat tej bakterii odkrywane są nowe obszary zagrożeń jej rozwojem w instalacjach. Jednocześnie służby sanitarne w UE poświęcają po pandemii COVID-19 większą uwagę ryzyku zachorowań na legionelozę wśród osób starszych i o obniżonej odporności. Newralgicznym etapem jest eksploatacja instalacji, ważne jest zatem uświadomienie zarządcom budynków konieczności korzystania z dostępnych rozwiązań technicznych zapobiegających namnażaniu się Legionelli.
Zobacz także
Xylem Water Solutions Polska Sp. z o.o. Inteligentny system pompowania ścieków Flygt ConcertorTM
Jak wybrać rozwiązanie do przepompowni, które sprosta każdej sytuacji? Odpowiedzią jest pierwszy na świecie zintegrowany inteligentny system pompowania ścieków Flygt ConcertorTM – nowatorskie rozwiązanie...
Jak wybrać rozwiązanie do przepompowni, które sprosta każdej sytuacji? Odpowiedzią jest pierwszy na świecie zintegrowany inteligentny system pompowania ścieków Flygt ConcertorTM – nowatorskie rozwiązanie zapewniające użytkownikowi najwyższą jakość i skuteczność działania przy znacznie ograniczonych kosztach operacyjnych.
HAP Armatura HAP – nowoczesna hurtownia instalacyjna
Praca instalatora to niełatwe zadanie. Ciągłe zmagania z Klientami i zmieniającym się rynkiem mogą uprzykrzać pracę i zafundować kilka siwych włosów. Zapewne nie raz spotkałeś Klienta, który przeszukiwał...
Praca instalatora to niełatwe zadanie. Ciągłe zmagania z Klientami i zmieniającym się rynkiem mogą uprzykrzać pracę i zafundować kilka siwych włosów. Zapewne nie raz spotkałeś Klienta, który przeszukiwał Internet w poszukiwaniu tańszych produktów, bo Twoja oferta wydawała się nieatrakcyjna. Albo czekała Cię godzina tłumaczeń, bo wujek Google podpowiedział mu, co będzie dla niego najlepsze, oczywiście nie uwzględniając podstawowych parametrów, przez co nie do końca była to dobra opcja... Montaż zaplanowany,...
RESAN pracownia projektowa Instalacja wodno-kanalizacyjna: niezawodna i bezpieczna
Każdy budynek musi być wyposażony w instalację wodociągową i kanalizacyjną. Ważne jest nie tylko zapewnienie ciągłości dostawy wody do całego budynku i nieuciążliwy odbiór ścieków, ale też aspekty bezpieczeństwa.
Każdy budynek musi być wyposażony w instalację wodociągową i kanalizacyjną. Ważne jest nie tylko zapewnienie ciągłości dostawy wody do całego budynku i nieuciążliwy odbiór ścieków, ale też aspekty bezpieczeństwa.
Bakterie z rodzaju Legionella to drobne Gram-ujemne, niezarodnikujące pałeczki tlenowe z rodziny Legionellaceae. W obrębie rodzaju Legionella istnieją 42 gatunki i 64 grupy serologiczne [1, 2]. Najczęstszą przyczyną zachorowań na choroby o ogólnej nazwie legionelozy jest Legionella pneumophila, serotyp 1. Medycynie rodzaj Legionella znany jest od 1976 roku (formalnie ustanowiono go w roku 1979). Wystąpiła wówczas epidemia nietypowego zapalenia płuc wśród uczestników konwentu Legionu Amerykańskiego (stąd nazwa bakterii i potoczna nazwa choroby – „choroba legionistów”). Zmarło wówczas 34 spośród zakażonych weteranów, a źródłem bakterii okazał się hotelowy system klimatyzacji.
Dziś o Legionelli wiemy już dużo. Bakterie te mają duże zdolności adaptacyjne i szeroki zakres preferencji środowiskowych. Żyją w środowisku wodnym lub wilgotnym (np. w zbiornikach wodnych, szczególnie z mułem lub osadem dennym, w glebie, porostach i trocinach) [1]. W budynkach i instalacjach występować mogą m.in. w następujących systemach i urządzeniach [1–4]:
- martwe (ślepe) odcinki sieci wodociągowej, np. nieużywana instalacja cyrkulacyjna,
- prysznice, wylewki baterii, nasadki sitkowe baterii umywalkowych i inne elementy instalacji pokryte osadem wapiennym (kamieniem kotłowym),
- zbiorniki akumulacyjne ciepłej wody,
- osady w separatorach i odmulaczach,
- nawilżacze powietrza i komory zraszania,
- urządzenia klimatyzacyjne,
- wieże chłodnicze,
- spryskiwacze trawników i zraszacze natryskowe,
- baseny kąpielowe,
- wanny wirowe, jacuzzi, urządzenia do hydromasażu i hydroterapii,
- fontanny,
- instalacje wody technologicznej (np. w przypadku zakładów mechanicznej obróbki szkła stwierdzono zawartość tych bakterii w ilości 1000 jtk (jednostek tworzących kolonie)/100 ml), urządzenia i środowisko pracy w określonych sektorach: zakłady opieki zdrowotnej, gabinety stomatologiczne (wodne turbiny dentystyczne), obsługa zarówno systemów klimatyzacyjnych i chłodzących, jak i urządzeń czyszczących i myjących w przemyśle maszynowym i spożywczym, oczyszczalnie ścieków [5].
Bakterie Legionella namnażają się w środowisku o temperaturze 25–46°C (optymalna temperatura: 35–37°C) i pH od 5,5 do 9,2 (optymalne: 7,0) [1–4, 6], ale zdarzają się też przypadki wykrywania tych bakterii w gorących źródłach leczniczych czy wodzie o temperaturze 60°C [1–3]. Dobrze się rozwijają z towarzyszeniem glonów i pierwotniaków – część cyklu życiowego tych bakterii, tzw. faza troficzna, przebiega w komórkach organizmów eukariotycznych (np. ciepłolubnych ameb lub orzęsków z królestwa Protista, w których organellach komórkowych pałeczki Legionella przeżywają i namnażają się) [1, 2, 8]. Po uwolnieniu do wody następuje tzw. faza infekcyjna – w wodzie niesprzyjającej ich rozmnażaniu, czyli o temperaturze 5–24°C oraz 46–55°C, bakterie te są w stanie przeżyć do roku [1, 3]. W aerozolu wodno-powietrznym, który jest źródłem zakażeń człowieka, przeżywają od 3 do 15 min, przy czym czynnikiem wyższej przeżywalności jest wysoka wilgotność powietrza [1, 8].
Najlepsze warunki do rozwoju ma Legionella w warstwie błony biologicznej (biofilmu), który powstaje na powierzchniach wewnętrznych instalacji wodnych – zależnie od grubości biofilmu, pałeczki Legionella mogą stanowić od 1 do 35% bakterii izolowanych z biofilmu. Stężenie Legionella na powierzchni pokrytej biofilmem może sięgać 105 jtk/cm2 [4, 9].
Drogi zakażenia i wywoływane choroby
Zakażenie bakterią Legionella u ludzi następuje poprzez drogi oddechowe (jedyny sposób potwierdzony przez medycynę), w przeważającej większości poprzez wdychanie aerozolu wodno-powietrznego, w którym zawarte są bakterie (są także nieliczne przykłady zakażeń przez wilgotne powietrze czy pył z ziemi) [1]. Głównym źródłem zakażenia pałeczkami Legionella są aerozole wody w powietrzu o średnicy kropel 0,2–0,5 μm [1,2]. Przeżywalność bakterii w aerozolu wynosi 3 min przy wilgotności powietrza 30% i wzrasta przy wzroście wilgotności do 80% [1–3]. Zakażenie następuje po przedostaniu się aerozolu zawierającego bakterie do pęcherzyków płucnych, chociaż bakteria potrafi się namnażać już w tchawicy. Dawka infekcyjna jest kwestią wysoce indywidualną, poczynając od przypadków zakażenia bardzo niskimi dawkami, po bardzo wysoką odporność na tę bakterię [1, 10]. Jednocześnie choroby wywoływane przez bakterie Legionella – ogólnie określane jako legionelozy – nie są przenoszone między ludźmi. Nie można zarazić się od innego chorego nawet ciężką postacią zapalenia płuc [2, 6, 7, 10].
Literatura
1. Stojek Nimfa, Zagrożenie bakteriami z rodzaju Legionella w środowisku pracy, „Podstawy i Metody Oceny Środowiska Pracy” 2004, 3(41), s. 61–67
2. Bartram Jamie, Chartier Yves, Lee John V., Pond Katie, Surman-Lee Susanne, Legionella and the prevention of legionellosis, WHO Library Cataloguing-in Publication Data, World Health Organization, 2007
3. Kaiser Krzysztof, Legionella w wewnętrznych instalacjach wodociągowych, „Rynek Instalacyjny” 1–2/2013, rynekinstalacyjny.pl
4. Matuszewska Renata, Szczotko Maciej, Ocena występowania punktowego i systemowego zanieczyszczenia bakteriami z rodzaju Legionella w instalacjach wodociągowych wody ciepłej, „Instal” 11/2020, DOI 10.36119/15.2020.11.5
5. Krogulska Bożena, Matuszewska Renata, Bartosik Marta, Krogulski Adam, Szczotko Maciej, Maziarka Dorota, Analiza występowania dolegliwości i objawów ze strony układu oddechowego u osób zatrudnionych w przemyśle na stanowiskach pracy generujących aerozol wodny. Badania pilotażowe jakości mikrobiologicznej powietrza i wody technologicznej, „Medycyna Pracy” 64(1)/2013, s. 47–55
6. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – Państwowy Instytut Badawczy, Legioneloza, https://epibaza.pzh.gov.pl/story/legioneloza (dostęp: 4.09.2023)
7. Lee Susanne et al., ESGLI. European Technical Guidelines for the Prevention, Control and Investigation, of Infections Caused by Legionella species, June 2017
8. Żak Mariusz, Zaborowski Piotr, Legionella: prawo i rekomendacje w Polsce i na świecie, „Medycyna Rodzinna” 3/2011, s. 80–86
9. Szczotko Maciej, Biofilm – krótka charakterystyka obrostów mikrobiologicznych związanych z instalacjami wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi, „Roczniki Państwowego Zakładu Higieny” 58(4)/2007, s. 667–675
10. European Centre for Disease Prevention and Control, Legionnaires’ disease, „ECDC. Annual epidemiological report for 2020”, Stockholm 2022
11. Decyzja Komisji 2008/426/WE z dnia 28 kwietnia 2008 r. zmieniająca decyzję 2002/253/WE w sprawie ustanowienia definicji przypadku w celu zgłaszania chorób zakaźnych do sieci wspólnotowej na podstawie decyzji nr 2119/98/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (notyfikowana jako dokument nr C(2008) 1589)
12. PZH – Zakład Epidemiologii, Definicje przypadków chorób zakaźnych – na potrzeby nadzoru epidemiologicznego, Warszawa 2014
13. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – PZH, Legioneloza (agregat) – Polska, lata 2005–2017 (liczba przypadków, zapadalność, hospitalizacja), https://epibaza.pzh.gov.pl/dataset/legioneloza/resource/f21284d5-a488-4758-817b-ca63dff53945 (dostęp: 4.09.2023)
14. Zagrożenie Legionellą w czasach COVID-19, „Strefa Instalatora”, https://strefainstalatora.pl/firma-i-fach/zagrozenie-legionella-w-czasach-covid-19/ (dostęp: 4.09.2023)
15. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (t.j. DzU 2022, poz. 1225)
16. Ożóg-Gierek Anna, Żaba Tadeusz, Bezpieczeństwo jakości wody w budynkach wielorodzinnych, „Rynek Instalacyjny” 1–2/2023, rynekinstalacyjny.pl
17. Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 7 grudnia 2017 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (DzU 2017, poz. 2294)
18. Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Rozwoju z dnia 27 lutego 2015 r. w sprawie metodologii wyznaczania charakterystyki energetycznej budynku lub części budynku oraz świadectw charakterystyki energetycznej (DzU 2015, poz. 376).
19. Chmielewska Agnieszka, Szulgowska-Zgrzywa Małgorzata, Bartnicki Grzegorz, Danielewicz Jan, Zapotrzebowanie na energię cieplną do przygotowania c.w.u. w budynku mieszkalnym, „Rynek Instalacyjny” 11/2016, rynekinstalacyjny.pl
20. Kwietniewski Marian, Miszta-Kruk Katarzyna, Piotrowska Aleksandra, Wpływ temperatury wody w sieci wodociągowej na jej awaryjność w świetle eksploatacyjnych badań niezawodności, Czasopismo Techniczne „Środowisko” 1/2011, s. 113–127, Wyd. Politechniki Krakowskiej
21. Drabecka Marzena, Mróz Kazimierz, Rozwiązania ponadstandardowe w instalacjach wodnych, „Warunki Techniczne.PL” 3(44)/2022
22. Szczotko Maciej, Matuszewska Renata, Ocena podatności materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z wodą do spożycia przez ludzi na tworzenie się biofilmu – aktualne problemy towarzyszące ocenie higienicznej, „Gaz, Woda i Technika Sanitarna” 10/2019, s. 314–319
23. WSSE w Rzeszowie, Wytyczne dla placówek oświatowo-wychowawczych dotyczące postępowania z ciepłą i zimną wodą w wewnętrznych systemach wodociągowych w ramach działań zapobiegających zakażeniom bakteriami z rodzaju Legionella, sierpień 2023
24. Oświadczenie Polskiego Stowarzyszenia Producentów Rur i Kształtek Z Tworzyw Sztucznych (PRiK), https://www.prik.pl/images/pdf/informacje-techniczne/Stosowanie-CLO2-do-dezynfekcji-wody-pitnej-o%C5%9Bwiadczenie-PriK.pdf (dostęp: 4.09.2023)
W artykule: • Drogi zakażenia i wywoływane choroby • Przypadki legionelozy w Polsce • Wymagania prawne dotyczące ochrony przed Legionellą • Jak zapobiegać rozwojowi Legionelli – projekt, wykonanie, eksploatacja instalacji • Metody dezynfekcji |