Zadania inżynierów inżynierii środowiska w procesie wielokryterialnej certyfikacji budynków

Osiągnięcie założonych celów i uzyskanie przez budynek certyfikatu jest w znacznej mierze zasługą działań podjętych przez inżynierów inżynierii środowiska i opiera się na kooperacji wielu branż w procesie projektowania zintegrowanego w trybie spotkań, dialogu i współpracy, z wykorzystaniem nowoczesnych platform roboczych (np. BIM).

Systemy wielokryterialnej certyfikacji budynków

Systemy wielokryterialnej certyfikacji budynków (oznaczone w dalszej części artykułu skrótem WCB) definiują wymagania, jakie muszą spełniać obiekty budowlane, aby ubiegać się o miano budynków zrównoważonych. Budynki takie mają być w uproszczeniu energooszczędne oraz przyjazne użytkownikom i środowisku. Potwierdzeniem osiągnięcia tych celów jest uzyskanie przez budynek certyfikatu w wybranym systemie WCB. Pomimo że akredytacja taka nie jest obowiązkowa, inwestorzy coraz częściej decydują się z niej skorzystać, żeby marketingowo uatrakcyjnić budynek, obniżyć koszty użytkowania lub wdrożyć własne priorytety ekologiczne.

Coraz więcej inwestycji budowlanych bierze udział w procesach WCB. W Polsce najpopularniejsze systemy certyfikacji to: brytyjski BREEAM (Building Research Establishment Environmental Assessment Metod), amerykańskie WELL oraz LEED (Leadership in Energy and Environmental Design), niemiecki DGNB (Deutsche Gesellschaft für Nachhaltiges Bauen), francuski HQE (Haute Qualité Environnementale) oraz wdrażany obecnie polski GBS (Green Building Standard). W Polsce jako pierwsze przyznano certyfikaty w systemach LEED i BREEAM (w roku 2010), następnie pojawiały się HQE (2015), DGNB i GBS (2016) oraz WELL (2017). Liczba budynków z certyfikatami wielokryterialnymi w Polsce wciąż rośnie (rys. 1), co potwierdza zainteresowanie rozwiązaniami zrównoważonego budownictwa. Obecnie już ponad 500 obiektów posiada certyfikat WCB [1].

Głównym celem systemów WCB jest wprowadzanie korzystnych zmian w sposobie projektowania, wznoszenia oraz użytkowania budynków, ze szczególnym naciskiem na zachowanie równowagi pomiędzy czynnikami energetycznymi, środowiskowymi, ekonomicznymi i społecznymi (rys. 2). Systemy te stworzono jako uniwersalne narzędzia dla efektywnego planowania oraz wielokryterialnej oceny budynków pod kątem spełnienia postulatów budownictwa zrównoważonego.

W systemach WCB budynek może uzyskać certyfikat na jednym z kilku poziomów (np. Good, Very Good, Excellent i Outstanding czy Silver, Gold i Platinium), stosownie do stopnia, w jakim spełniono kryteria certyfikacji. Swoim zakresem systemy WCB obejmują różne typy budynków: mieszkalne i niemieszkalne, nowe i istniejące, projektowane, budowane oraz poddawane przebudowie, od poziomu pojedynczego wnętrza aż po wielobudynkowe założenia urbanistyczne.

Spełnianie wymagań WCB nie stoi w sprzeczności z przepisami krajowymi, normami czy warunkami technicznymi. Spełniając kryteria certyfikacji, uzyskuje się budynki o lepszych właściwościach energetycznych czy komfortu wewnętrznego niż wymagane przepisami krajowymi.

Zakres oceny wielokryterialnej budynków

W procesie WCB ocenie poddawane są aspekty i udogodnienia z zakresu zrównoważonego budownictwa, ujęte w kategoriach specyficznych dla danego systemu certyfikacji. Jak wspomniano wcześniej, wiele z nich dotyczy bezpośrednio dziedziny inżynierii środowiska (IŚ). 

Na rys. 3 zestawiono kategorie wymagań występujące w systemach wielokryterialnej certyfikacji budynków BREEAM, LEED, WELL, DGNB, HQE i GBS. Pomimo różnej liczby kategorii wymagań w poszczególnych systemach certyfikacji (od 4 w HQE i GBS do 10 w LEED) widoczna jest ich zbieżność ideologiczna.

W celu zobrazowania udziału i zadań inżynierów inżynierii środowiska w certyfikowanej inwestycji kolorem zielonym zaznaczono kategorie, które zawierają wymagania mocno związane z IŚ, a kolorem żółtym te, w których wypełnianiu branża współuczestniczy. Duża liczba i zakres wyróżnionych kategorii wskazują na ważną rolę przypisywaną inżynierii środowiska w idei budownictwa zrównoważonego. Oznacza to również duże zapotrzebowanie na eksperckie usługi inżynierów IŚ, nie tylko w standardowym projektowaniu, ale również w zaawansowanych pracach koncepcyjnych, analizach wariantowych oraz opracowywaniu innowacyjnych rozwiązań. Inżynieria środowiska jest bardzo szeroką dziedziną, a jej inżynierowie, w ramach certyfikowanej inwestycji, odpowiedzialni są zarówno za skalę mikro (np. komfort cieplny, jakość powietrza wewnętrznego), jak i makro (np. wpływ inwestycji na środowisko).

Zadania inżynierów inżynierii środowiska

Z punktu widzenia procesu wielokryterialnej certyfikacji budynków inżynierowie IŚ realizują odpowiedzialne zadania, działają na wielu polach, a ich praca ma konkretny wpływ na spełnienie wymagań i osiągnięcie założonych celów. Poniższy przegląd wymagań opisanych w grupach kryteriów poszczególnych systemów certyfikacji potwierdza duże zaangażowanie i szeroki obszar odpowiedzialności inżynierów IŚ.

BREEAM 

Opracowany w Wielkiej Brytanii system certyfikacji BREEAM koncentruje się na ocenie jakości procesu inwestycyjnego jako środka do stworzenia budynku energooszczędnego, przyjaznego środowisku na każdym etapie swojego życia. BREEAM składa się z 10 kategorii wymagań dotyczących budynku i jego szeroko rozumianego otoczenia [2, 9]. Aż osiem kategorii stawia zadania inżynierom IŚ (oznaczono je na rys. 3 kolorem zielonym i żółtym), a tylko dwie nie angażują inżynierów IŚ (oznaczone kolorem szarym).

W trzech kategoriach oznaczonych kolorem zielonym inżynierowie IŚ spełniają wymagania certyfikacji:   

• 3. Energia – odpowiednio projektując systemy i instalacje budynkowe w celu ograniczenia w nich zużycia energii, redukcji emisji CO2 (tzw. low carbon design) oraz wyposażając je w monitoring zużycia energii (energii elektrycznej, ciepła, chłodu i paliw);   
• 5. Woda – opracowując odpowiednie rozwiązania techniczne, wprowadzając systemy monitoringu zużycia wody we wszystkich systemach budynkowych, ograniczając jej zużycie, minimalizując ryzyko nieszczelności i wycieków oraz stosując systemy sygnalizacji wycieków wody;   
• 9. Odpady – planując procedury gospodarki odpadami, przeciwdziałania ich powstawaniu oraz ich recyklingu lub ponownego wykorzystania.

W pięciu kategoriach, oznaczonych kolorem żółtym, do inżynierów IŚ należy spełnienie części wymagań dotyczących:   

• 1. Zarządzanie – ograniczania kosztów cyklu życia projektowanych systemów budynkowych oraz stworzenia dla nich planów obsługi i serwisów;   
• 2. Zdrowie i dobre samopoczucie – stosowania rozwiązań zapewniających dobrą jakość powietrza wewnętrznego, komfort cieplny i akustyczny oraz przeciwdziałających zagrożeniom wynikającym z rozwoju mikroorganizmów i skażenia wody (w tym bakterii Legionella) w projektowanych systemach budynkowych;   
• 7. Wykorzystanie terenu i ekologia – uwzględnienia wykonanych przez ekologa: oceny wartości ekologicznej terenu, planów ochrony istniejących i nowych siedlisk przyrodniczych oraz zaplanowania działań i rozwiązań ograniczających wpływ obiektu na środowisko podczas jego realizacji i użytkowania;   
• 8. Zanieczyszczenia – kategoria obligująca do wyboru odpowiednich czynników chłodniczych i zastosowania rozwiązań zapobiegających ich wyciekom do środowiska, opracowania rozwiązań ograniczających ryzyko zalania i podtopienia terenu inwestycji, przeciwdziałających wzmożonemu odprowadzaniu wody deszczowej, redukujących emisję NOz oraz zapobiegających zanieczyszczeniu hałasem przez projektowane instalacje i systemy;   
• 10. Innowacje – ta kategoria opisuje raczej możliwość podniesienia oceny certyfikacyjnej niż wymagania czy kryteria. Inżynierowie IŚ mogą zapewnić dodatkowe punkty w systemie WCB np. poprzez zastosowanie innowacyjnych rozwiązań, technologii czy procedur w projektowanych przez nich systemach i instalacjach.

LEED 

W systemie akredytacji LEED branża IŚ obecna jest aż w sześciu z siedmiu kategorii wymagań certyfikacyjnych [3,9]. W trzech oznaczonych na zielono (rys. 3) inżynierowie IŚ pracują nad wypełnieniem wszystkich lub większości kryteriów, a w trzech oznaczonych kolorem żółtym – nad ich częścią. W zielonych kategoriach:

• 2. Efektywne wykorzystanie wody – zawarte są wymagania: stworzenia systemów o niskim zapotrzebowaniu na wodę, stosowania wodooszczędnej armatury, wież chłodniczych i innych urządzeń, zarówno w instalacjach HVAC (ogrzewanie, wentylacja i klimatyzacja), wody użytkowej, jak i podlewania zieleni; 
• 3. Energia i atmosfera – opisane są wymagania, które inżynierowie IŚ spełniają poprzez: ograniczanie zapotrzebowania na energię pierwotną w projektowanych systemach HVAC, stosowanie w nich systemów monitorowania zużycia energii, stosowanie centralnego zarządzania popytem energii, wykorzystanie energii odnawialnej, określenie unikniętej emisji dwutlenku węgla, projektowanie rozwiązań ograniczających niszczenie warstwy ozonowej oraz planowanie i przeprowadzanie złożonych procedur odbiorowych;   
• 5. Jakość środowiska wewnętrznego – inżynierowie IŚ realizują wymagania poprzez projektowanie systemów zapewniających odpowiednią jakość powietrza wewnętrznego na poziomie uzdatniania powietrza oraz eksploatacji budynku, ograniczających rozprzestrzenianie dymu tytoniowego, minimalizujących zanieczyszczenie hałasem i zapewniających utrzymanie komfortu cieplnego.

Dodatkowo inżynierowie IŚ współuczestniczą w wypełnianiu wymagań opisanych w trzech kategoriach, oznaczonych na rys. 3 kolorem żółtym:   

• 1. Zrównoważona lokalizacja – gdzie inżynierowie IŚ wspólnie z innymi specjalistami wybierają lokalizację inwestycji poza terenami wrażliwymi ekologicznie na rzecz powtórnego wykorzystania terenów wcześniej zagospodarowanych, opracowują technologie remediacji gruntu, uwzględniają plan ochrony siedlisk przyrodniczych, opracowują rozwiązania zapobiegające rozprzestrzenianiu się pyłów, erozji gleby i jej spływaniu w czasie realizacji inwestycji, wykonują analizy klimatu i zanieczyszczeń środowiska w miejscu inwestycji, współtworzą opinie na temat ryzyka zalania i powodzi oraz ilości wód opadowych, tworzą strategie zarządzania wodą deszczową i uczestniczą w planowaniu zielonych przestrzeni wokół budynku;   
• 4. Materiały i surowce – gdzie inżynierowie IŚ wybierają i projektują systemy o najniższym koszcie cyklu życia, planują gospodarowanie i zarządzanie odpadami, ich ponowne użycie oraz recykling, opracowują procedury i rozwiązania ograniczające ryzyko zanieczyszczenia rtęcią z odpadów oraz przygotowują rozwiązania dające możliwość zmian funkcjonalnych w budynku bez pogorszenia jego standardu;   
• 6. Innowacyjność projektu – podobnie jak w poprzednim systemie WCB kategoria ta opisuje możliwości podniesienia oceny certyfikacyjnej, co inżynierowie IŚ mogą zapewnić poprzez zastosowanie innowacyjnych rozwiązań, technologii czy procedur w projektowanych przez nich systemach i instalacjach.

WELL 

Amerykański system certyfikacji WELL składa się z ośmiu kategorii wymagań, zorientowanych głównie na zdrowie użytkowników i ich dobre samopoczucie w budynku zapewniające wzrost produktywności i ograniczające rotację kadr oraz zapewnienie licznych udogodnień i potrzebnej infrastruktury [4, 9]. Wymagania te realizowane są przez konkretne rozwiązania i urządzenia, w dużej mierze związane z IŚ. Z ośmiu kategorii aż sześć zawiera wymagania dotyczące pola działania inżynierów IŚ – na rys. 3 kolorem zielonym oznaczono obszary, gdzie realizują oni większość wymagań, a żółtym kategorie, w ramach których współuczestniczą w wypełnianiu postulatów systemu certyfikacji.

W trzech kategoriach oznaczonych kolorem zielonym inżynierowie IŚ:   

• 1. Powietrze – realizują postulaty, projektując systemy i instalacje zapewniające odpowiednią jakość i świeżość powietrza oraz ograniczające stężenie lotnych związków organicznych we wnętrzach budynku;   
• 2. Woda – spełniają kryteria, stosując w projektach instalacji rozwiązania zapewniające odpowiednią jakość wody użytkowej (np. wykorzystywanie systemów uzdatniania wody) oraz okresową kontrolę jej jakości, co ma się przyczyniać do zwiększenia spożycia wody przez użytkowników;   
• 6. Komfort – wypełniają wymagania poprzez projektowanie instalacji zapewniających komfort cieplny w pomieszczeniach oraz dobór urządzeń i rozwiązań ograniczających zanieczyszczenie hałasem z instalacji.

W obrębie trzech kategorii oznaczonych kolorem żółtym:   

• 5. Kondycja – inżynierowie IŚ projektują infrastrukturę instalacyjną niezbędną w strefach aktywności fizycznej użytkowników budynku, np. basenach, siłowniach, salach fitness itd. (systemy HVAC, wody użytkowej i ścieków);   
• 7. Umysł – inżynierowie IŚ projektują infrastrukturę pomocniczą pozwalającą na wprowadzenie roślinności czy otwartych zbiorników wodnych do budynku oraz uwzględniają ich obecność w projektach systemów HVAC;   
• 8. Innowacje – podobnie jak w poprzednich systemach WCB, inżynierowie IŚ mogą zapewnić dodatkowe punkty w procesie certyfikacji poprzez stosowanie w projektowanych przez nich systemach i instalacjach innowacyjnych rozwiązań, technologii czy procedur wpływających korzystnie na dobre samopoczucie i komfort użytkowników budynku.

DGNB  

Niemiecki system certyfikacji DGNB reprezentuje inżynierskie podejście do wymogów certyfikacji wielokryterialnej. W DGNB inżynierowie IŚ są zaangażowani we wszystkich kategoriach, stanowiąc filar zespołu specjalistów [5, 9]. Kategorie te zostały zaznaczone na rys. 3 kolorem żółtym, ponieważ inżynierowie IŚ są w nich odpowiedzialni za część wymagań związanych z inżynierią środowiska.

W poszczególnych kategoriach inżynierowie IŚ:   

• 1. Aspekt ekologiczny – współuczestniczą w planowaniu cyklu życia budynku, projektują systemy i instalacje ograniczające zapotrzebowania na energię oraz minimalizujące ślad węglowy budynku, ograniczające zapotrzebowanie na wodę i zwiększające wykorzystanie jej lokalnych zasobów, ograniczające ilość powstających ścieków, zapewniające możliwie wysoką samowystarczalność budynku i ograniczające ilość odprowadzanych wód opadowych oraz tworzą infrastrukturę, mając na względzie ochronę siedlisk naturalnych i bioróżnorodność;   
• 2. Aspekt ekonomiczny – projektują systemy i instalacje z zastosowaniem urządzeń i w sposób ograniczający koszty cyklu życia, wprowadzają rozwiązania pozwalające na konwertowalność funkcji budynku bez ryzyka obniżenia jego standardu;   
• 3. Aspekt społeczno-kulturowy i funkcjonalny – projektują systemy i instalacje, które zapewniają dobrą jakość powietrza i komfort cieplny, nie wywołują powstawania i rozprzestrzeniania się hałasu oraz umożliwiają użytkownikom zmianę zadanych warunków mikroklimatu w pomieszczeniach;   
• 4. Aspekt technologiczny – opracowują szczegółowe rozwiązania wibroizolacji i izolacji akustycznej w instalacjach HVAC i wod-kan, stosują integrację systemów w celu ograniczenia zapotrzebowania na energię i zarządzania nimi, maksymalnie wykorzystują strategie pasywne w ogrzewaniu i chłodzeniu pomieszczeń, konsultują możliwość recyklingu materiałów budowlanych i wykończeniowych oraz procedury zapobiegania zanieczyszczeniu najbliższego środowiska przez budynek (w tym akustycznego);   
• 5. Aspekt jakości procesu – są współodpowiedzialni za: utrzymanie jakości i wybór optymalnych rozwiązań w fazie koncepcji i w fazie projektowej w zakresie systemów HVAC, wdrożenie idei zrównoważonego budownictwa w fazę przetargów i kontraktowania, minimalizację oddziaływania na środowisko w trakcie budowy, realizację odbiorów, rozruch instalacji i systemów IŚ oraz przekazanie informacji i wytycznych dotyczących użytkowania budynku na-jemcom;   
• 6. Aspekt lokalizacji – współtworzą dokumentację określającą zagrożenia środowiskowe dla rozpatrywanych lokalizacji inwestycji, np. ryzyko powodziowe.

HQE  

Opracowany we Francji system certyfikacji HQE w równej mierze propaguje zdrowie i komfort użytkowników oraz efektywność energetyczną i środowiskową budynku [6, 9]. Wymagania te zawarto w czterech kategoriach, w dwóch rola inżynierów IŚ jest wiodąca (oznaczone kolorem zielonym na rys. 3), a w pozostałych dwóch pełnią oni funkcję członka zespołu i są odpowiedzialni jedynie za spełnienie wybranej części kryteriów (oznaczone kolorem żółtym).

Zielone kategorie wymagań w systemie HQE to:   

• 2. Energia i oszczędności – w ramach której inżynier IŚ odpowiedzialny jest za: opracowanie rozwiązań zmniejszających zużycie energii (systemy i urządzenia energooszczędne), ograniczających emisję zanieczyszczeń do atmosfery, redukujących zużycie wody poprzez odpowiednie rozwiązania instalacyjne lub wykorzystanie wody deszczowej; tworzy strategie gospodarowania odpadami i określa możliwość ich recyklingu, odpowiada za utrzymanie, serwisowanie i regulację systemów i instalacji budynkowych IŚ w trakcie ich eksploatacji;   
• 3. Komfort – która obliguje inżyniera IŚ do projektowania efektywnych systemów i instalacji pozwalających na utrzymanie komfortu cieplnego i akustycznego, zapewniających odpowiednią ilość świeżego powietrza oraz ograniczających ryzyko dys­kom­fortu zapachowego.

W pozostałych dwóch kategoriach oznaczonych na żółto inżynierowie IŚ odpowiadają za:   

• 1. Środowisko – wybór i opracowanie projektowe rozwiązań: ograniczających zapotrzebowanie na zasoby i obniżających ryzyko środowiskowe w systemach HVAC, wspierających ochronę istniejących siedlisk przyrodniczych i zachowanie bioróżno-rodności;   
• 4. Zdrowie i bezpieczeństwo – koncepcje i rozwiązania projektowe gwarantujące utrzymanie odpowiedniej jakości wody użytkowej, zapewniające i monitorujące jakość powietrza wewnętrznego (np. ograniczenie stężenia lotnych związków organicznych).

GBS 

GBS to pierwszy polski system certyfikacji wielokryterialnej budynków, obecnie wdrażany. Podstawową tezą tego systemu jest utrzymanie zdrowia, komfortu i wydajności użytkowników budynku przy racjonalnym zużyciu energii. 

Jako „dopasowany do warunków polskich system certyfikacji” bazuje on na dobrze znanym inżynierom IŚ polskim prawie i ustawodawstwie, ale również na odwołaniach do wybranych wymagań BREEAM i LEED, a także ASHRAE [7].

Wymagania systemu GBS zawarto w czterech kategoriach. W dwóch z nich inżynierowie IŚ odgrywają główną rolę (zaznaczonych kolorem zielonym na rys. 3), są to:   

• 1. Komfort użytkowników i jakość środowiska wewnętrznego – obligująca inżynierów IŚ do projektowania systemów i instalacji: zapewniających komfort cieplny i akustyczny w pomieszczeniach, dostarczających odpowiednią ilość powietrza zewnętrznego (świeżego) i utrzymujących odpowiednią jakość powietrza wewnętrznego, a w fazie eksploatacji obligująca do utrzymywania systemów w ruchu poprzez ich właściwą eksploatację, serwisowanie i wy-miany;   
• 4. Zrównoważone zarządzanie bu­dynkiem – nakładająca na inżynierów IŚ obowiązek opracowania i przeprowadzania szkoleń oraz programów edukacyjnych dla najemców i obsługi budynku w zakresie właściwego sposobu użytkowania i jego wpływu na cele opisane w powyższej kategorii.

Wymagania i kryteria zawarte w kolejnych dwóch grupach (oznaczonych kolorem żółtym) realizowane są w części przez inżynierów IŚ lub we współpracy z innymi specjalistami. Są to grupy:  

• 2. Energia – zawierająca wymagania projektowania przez wszystkich projektantów branżowych, w tym inżynierów IŚ, systemów i instalacji w sposób ograniczający zużycie energii, a przez to zapewniający osiągnięcie wymaganego standardu energetycznego budynku, wykorzystujących odnawialne źródła energii, a w fazie eksploatacji nakładająca na inżynierów IŚ zadania dotyczące dostosowywania parametrów systemów do rzeczywistej charakterystyki budynku;   
• 3. Udogodnienia – opisująca wymóg lokalizowania w budynku pomieszczeń infrastruktury pomocniczej pozwalającej na osiągnięcie celów w kategoriach: zdrowie, infrastruktura, komfort, żywienie i in. Zadaniem inżynierów IŚ jest zaprojektowanie instalacji pozwalających na zachowanie komfortu oraz wymagań sanitarnych w strefach aktywności użytkowników budynku (np. SPA, fitness, udogodnienia dla rowerzystów).

Podsumowanie

Pomimo wielu różnic pomiędzy systemami wielokryterialnej certyfikacji budynków w każdym z nich inżynierowie inżynierii środowiska pełnią ważną funkcję w realizacji zadanych kryteriów i celów. Niektóre realizowane są bezpośrednio przez działania inżynierów IŚ, w innych zaś pośrednio, np. poprzez właściwe działanie zaprojektowanych przez nich instalacji i systemów.

Realizacja certyfikowanych wielokryterialnie inwestycji opiera się na kooperacji wielu branż w procesie zintegrowanego projektowania, w trybie spotkań, dialogu i współpracy z wykorzystaniem nowoczesnych platform roboczych (np. BIM). Na ostateczny efekt składają się wybory dokonywane przez poszczególnych specjalistów z różnych branż. 

Należy zaznaczyć, że w procesie WCB inżynierowie inżynierii środowiska realizują zadania na wielu polach, które zostały opisane w poszczególnych kategoriach systemów certyfikacji i mają znaczący wpływ na osiągnięty w procesie certyfikacji wynik.

Kryteria certyfikacji nie narzucają projektantom i wykonawcom konkretnych, szczegółowych rozwiązań, lecz stawiają im cele do osiągnięcia. Mogą one być zrealizowane na kilka sposobów, stosownie do lokalnych warunków inwestycji, sposobu eksploatacji budynku czy oczekiwań inwestora.

Certyfikacja wielokryterialna budynków rozszerza obszar usług i pracy inżynierów IŚ. Stanowi nowoczesne i wymagające środowisko, w którym niezbędna jest aktualna wiedza inżynierska, otwarte myślenie oraz umiejętność efektywnej pracy zespołowej i obsługi nowoczesnych narzędzi inżynierskich. Współcześnie szkoleni inżynierowie inżynierii środowiska posiadają te umiejętności i stanowią cenną, a nawet nieodzowną część zespołu roboczego przy każdej inwestycji poddawanej wielokryterialnej certyfikacji budynków.

Literatura

1. Kuczera A., Certyfikacja zielonych budynków w liczbach, Raport PLGBC, 2018.
2. Poradniki i dokumentacja standardu BREEAM, 2018, www.breeam.com.
3. Green building and LEED core concepts guide, 2018, new.usgbc.org/leed.
4. WELL Building Standard-Certification Guidebook, International WELL Building Institute, PBC, 2018, www.wellcertified.com.
5. DGNB System criteria for new construction building, 2018, www.dgnb-system.de/de/index.php.
6. Poradniki i dokumentacja stadardu HQE, www.behqe.com/schemes-and-documents.
7. Wytyczne szczegółowe Green Building Standard (wersja GBS 2017), 2017, greenbuildingstandard.eu.
8. Green Building Standard, greenbuildingstandard.eu.
9. Ebert T., Eßig N., Hauser G., Green Building Certification Systems, 2011.

Chcesz być na bieżąco? Zapisz się do naszego newslettera!